SUPRAŚL Klasztor

Kilkutysięczne miasteczko Supraśl leży w Puszczy Knyszyńskiej, kilkanaście kilometrów na północny-wschód od Białegostoku. Prawa miejskie Supraśla są dość „młode”, zaledwie dziewiętnastowieczne. Za to miasto chlubić się może pierwszą w okręgu białostockim fabryką włókienniczą, założoną w roku 1834, zaś szczególny powód do dumy supraślan stanowi klasztor, swymi „korzeniami” sięgający piętnastego stulecia.
Pierwszym faktem historycznym związanym z powstaniem w Supraślu klasztoru było sprowadzenie tu w roku 1498 zakonników, staraniem Aleksandra Chodkiewicza, marszałka wielkiego litewskiego. Najstarszy element klasztornego zespołu stanowi cerkiew Zwiastowania Najświętszej Marii Pan-ny, zlokalizowana po środku rozległego, prostokątnego dziedzińca. Ceglana, obronna cerkiew, o architekturze będącej połączeniem cech rusko-bizantyjskich z późnogotyckimi, powstała w latach 1503-11 i dotrwała do roku 1944, kiedy została wysadzona w powietrze przez Niemców. Uratowały się dolne partie murów cerkwi, początkowo zabezpieczonej w charakterze trwałej ruiny, od roku 1984 sukcesywnie rekonstruowanej.
Cerkiew składa się z wydłużonego, halowego korpusu o niezwykle wąskich bocznych nawach, flankowanego czterema wieżyczkami w narożnikach. Wieżyczki – dołem cylindryczne, wyżej ośmioboczne, górują nad korpusem cer-kwi, zwieńczonej ponadto czterema półkolistymi szczytami blendowymi, osłaniającymi dachy oraz wyprowadzoną z środkowego przęsła ośmioboczną wieżą. Cztery wieżyczki nakryte kopułkami, otaczające środkową kopułę, wypełniały wymaganą w architekturze cerkiewnej zasadę „pięciogłowia”. Cztery szczyty, jednakowe z każdej strony, także oddawały ducha bizantyjskich re-guł, choć w tym przypadku, oddzielenie szczytów machikułami od dolnych partii murów stanowi odstępstwo od tych zasad, poczynione na rzecz archi-tektury gotyku i wymogów obronności.
Od strony wschodniej klasztorny dziedziniec zamyka barokowy pałac archimandryty, zbudowany pod koniec XVII stulecia lub na początku XVIII, a może nawet dopiero po roku 1708, za archimandryty Lwa Kiszki. Pałac spłonął w roku 1944; odbudowany został w latach 1959-72. Jest trzykondygnacyjny, oparty na planie prostokąta, z dwoma bardzo wydatnymi wschodnimi ryzalitami, między którymi umieszczono loggię. Piętrowe pawilony flankujące pałacowy korpus od południa i północy powstały nieco później, podobnie jak łączący je piętrowy trakt komunikacyjny, dostawiony od zachodu. Pałacowe wnętrza mają wspaniałą dekorację stiukową, z ornamentyką w stylu regencji.
Południowe skrzydło klasztoru, zbudowane w latach 1755 –64, a kończone po roku 1773, także zostało spalone w roku 1944. Odbudowano je w latach 1956-70. Północno-zachodni narożnik dziedzińca tworzy budynek pierwotnie parterowy, nadbudowany po roku 1835 i rozbudowany w latach 1889 –90, kiedy dostawiono do niego cerkiew św. Jana Ewangelisty.
Środek wschodniej zabudowy dziedzińca, zajmuje barokowa brama – dzwonnica, podkreślająca swą bryłą mocno już i tak zaakcentowaną główną oś całego zespołu. Brama wzniesiona została w roku 1752, w przyziemiu jest trójosiowa z arkadowym przejazdem. W górnej, jednoosiowej części, z arkadowymi przezroczami, ujętej w wolutowe spływy, umieszczone były dzwony. Bramę wieńczy obeliskowy hełm.