69. NA KRESACH – CHOCIM Zamek

Autor: Roman Mirowski

Chocimski zamek, położony na prawym /południowym/ brzegu Dniestru przez kilkaset lat mocno związany był z historią Polski, choć podobnie jak ziemie których strzegł i bronił, przechodził wielokrotnie z rąk do rąk. Najpierw, jeszcze za czasów Rusi Kijowskiej był tu drewniany gród, który potem, w drugiej połowie XIII stulecia zastąpiony został murowaną z kamienia twierdzą. Miejsce pod budowę zamku wybrano znakomicie – stanowił je skalisty cypel pomiędzy Dniestrem i wąwozem wyżłobionym przez wpadający do rzeki potok. Jedynie od południa konieczne było wykopanie fosy. Sto lat później, kiedy Chocim znajdował się w granicach Księstwa Mołdawskiego, zamek wzmocniono, ale jego najistotniejsza rozbudowa nastąpiła dopiero pod koniec piętnastego wieku, za panowania hospodara Stefana III zwanego Wielkim. Ukończone w 1480 roku prace przyniosły w efekcie prawie całkowicie nową budowlę, nieznacznie tylko wykorzystującą fragmenty starszego obiektu.
Zamek Stefana III miał plan nieregularny, wynikający z ukształtowania terenu, a obszarem obejmował nie tylko ruskie grodzisko ale także i dawne podgrodzie. Zamkowe mury wieńczyły krenelaże a od wewnątrz zadaszone ganki dla straży. Umieszczoną w południowej kurtynie wieżę bramną flankowały dwie baszty, inne baszty wzmacniały wschodni i zachodni odcinek mu-rów. Od północy dostawiono czworoboczną wieżę „ostatecznej obrony” z trzema kondygnacjami strzelnic. Wewnątrz dziedzińca znajdowały się dwa budynki mieszkalne; do jednego z nich dobudowana była zamkowa kaplica. Podstawowym materiałem budowlanym był kamień, dla dekoracji oblicowany cegłą układaną w geometryczne wzory.
Związki Mołdawii z Polską zaczęły się w roku 1387, kiedy hospodar został polskim lennikiem. W 1456 Mołdawia uznała zwierzchnictwo Turcji, choć Stefan III mając nadzieje na pomoc Kazimierza Jagiellończyka, złożył mu hołd. W roku 1538 Polacy zajęli Chocim niszcząc część zamkowych murów. Zaraz po tym odbudowano wieżę zachodnią i powiększono zamek w kierunku południowym wznosząc nowy budynek bramny z fosami i zwodzonymi mostami. W czasie wojen tureckich, Chocim jako przygraniczna twierdza stale znajdował się w centrum uwagi walczących stron. Tu zakończył swój żywot hetman Karol Chodkiewicz po zwycięskiej bitwie. Tu także triumfował w roku 1673 Jan III Sobieski.
Na początku XVIII stulecia Turcy wokół zamku wybudowali tak zwaną nową twierdzę. Były to nowoczesne, jak na owe czasy, fortyfikacje wykonane według francuskiego projektu przy pomocy francuskich specjalistów. Od roku 1812 Chocim stał się własnością Rosji a twierdza praktycznie utraciła obronne znaczenie. Dziś Chocim leży na terytorium Ukrainy. Na zamku prowadzone są prace konserwatorskie, a w odrestaurowanych już pomieszczeniach mieści się muzeum.