WIELICZKA Kościół i klasztor reformatów

Zespół budowli franciszkańskich położony jest w północno-zachodniej części Wieliczki i składa się z kościoła pod wezwaniem Stygmatów św. Franciszka z Asyżu i klasztoru franciszkanów –reformatów. Reformaci sprowadzeni zostali do Wieliczki w roku 1623 przez rajców miejskich i zarząd salinarny, aby pracować nad podniesieniem poziomu moralnego mieszkańców, a w szczególności, by chronić ich od wpływów kalwinizmu. Przez ponad trzysta lat zakonnicy i wieliccy mieszczanie wspólnie dzielili dole i niedole, „pokonując kolejne zakręty” niełatwej, polskiej historii. Szwedzki „potop”, konfederacja barska, pomoc powstańcom, trudne lata obu światowych wojen – udało się wielickim reformatom przebyć, służąc społeczeństwu nie tylko religijna posługą. Zmogła ich dopiero stalinowska Polska Ludowa – 16 sierpnia 1954 zakonników usunięto stąd siłą. Powrócili zresztą szybko, zaraz po październiku 1956 – gomułkowski PRL wykazał w tym przypadku niemal ludzkie oblicze.
Franciszkańska świątynia o barokowej architekturze powstała w latach 1624-26, a jej fundatorem był sam król -– Zygmunt III Waza. Kościół zbudowano ściśle według reformackich reguł, a że był to pierwszy obiekt tego zakonu w prowincji małopolskiej, na nim wzorowano następne, zbudowane w Bieczu, w Krakowie na Garbarach, w Lublinie, Przemyślu, Stopnicy, Zakliczynie.
Do południowej ściany kościoła dobudowano w latach 1650-55 trzy klasztorne skrzydła otaczające kwadratowy wirydarz. W roku 1718 kościół i klasztor palił się, ale dzięki pomocy górniczej braci już po trzech latach reformackie obiekty odbudowano. Pod koniec XIX stulecia  (1871-76) nadbudowano jeszcze jedno piętro na południowym skrzydle klasztoru. W latach międzywojennych dostawiono od strony zachodniej budynek nowicjatu (rok 1928) a w 1936 wybudowano nowy chór zakonny.
Kościół składa się z czteroprzęsłowej nawy, trójprzęsłowego prezbiterium, przylegającej do niego zakrystii i z zachodniej kruchty. Pomiędzy prezbiterium i krużgankami znajduje się kaplica Chrystusa Ukrzyżowanego, w której umieszczony jest słynący cudami drewniany krucyfiks. Drugim, jeszcze sławniejszym obiektem kultu, jest obraz Matki Boskiej Łaskawej, za którego sprawą wielicki kościół zaliczany jest do Sanktuariów Maryjnych.
Obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem namalowany został około roku 1640 nie na płótnie czy desce, lecz na cienkiej kamiennej płycie, techniką tak zwanej tempery tłustej. W roku 1718, gdy doszczętnie spłonęło całe wyposażenie kościoła, obraz ocalał – według starych kronik stopiła się tylko przykrywająca namalowane na nim postaci posrebrzana sukienka oraz liczne wo-ta, a kamienna płyta pękła, na szczęście nieznacznie.
Madonnę z reformackiego kościoła ludzie nazywają też Wielicką Księżną. W dniu 8 grudnia postaci Madonny i Dzieciątka ukoronowano pozłacanymi koronami jako wotum za ocalenie Wieliczki w tragicznych latach 1939-45, ale urzędowy wpis do rejestru sanktuariów nastąpił dopiero w roku 1968. Obraz początkowo zawieszony był w ołtarzu bocznym, ale w ostatnich latach przeniesiono go do specjalnie ufundowanej kaplicy. W roku 1994 Jan Paweł II poświęcił w Rzymie korony dla obrazu Księżnej Wielickiej, a uroczystego nałożenia papieskich koron dokonał 4 czerwca 1995, w dniu Zesłania Ducha Świętego – krakowski metropolita, Kardynał Franciszek Macharski.