06. WAWEL Sala Pod Ptakami

Autor: Roman Mirowski

W roku 1587 na tron polski wstąpił król Zygmunt III pochodzący z rodu Wazów. Był to człowiek doskonale znający się na sztuce, a nawet po amatorsku zajmujący się malarstwem i złotnictwem.
Dla Krakowa, a zatem i dla Wawelu, istotne znaczenie miał rok 1596. Wtedy to właśnie król na stałe osiadł w Warszawie, przez co Kraków utracił rolę stolicy. Nie była to decyzja nagła; Warszawa już od uchwalenia Unii Lubelskiej stała się miejscem sejmów a od 1572 także miejscem elekcji.
Chociaż główne inwestycje dworu dotyczyły Warszawy, Wawel także wzbogacił się o szereg dzieł wykonanych w stylu wczesnobarokowym, zwanym także „stylem Wazów”. Przyczynił się do tego zapewne pożar, jaki wybuchł na Wawelu w roku 1595. Według projektów Giovanniego Trevano /autora Warszawskiego Zamku/ w latach 1596 – 1609 do renesansowej bryły Wawelu dobudowano dwie wieże oraz przebudowano schody Senatorskie i kilka komnat. Najbardziej znaną z nich jest powstała około 1600 roku „Sala Pod Ptakami”.
Głównym elementem kompozycyjnym tej sali jest wielki kominek, usytuowany jednak nie w osi ściany, lecz blisko jednego z narożników. Zaprojektował go Giovanni Trevano a wykonał mediolański rzeźbiarz Ambroggio Meazzi. Pop raz pierwszy zastosowano tu kieleckie marmuru wydobywane w kamieniołomie w pobliżu Chęcin. Na jasnych kolumnach kominka spoczywa potężny, bogato inkrustowany okap. Centralne miejsce zajmuje Polski Orzeł, a wyżej, na ozdobnym kartuszu – Snopek herb Wazów. Nad nimi znajduje się ogromnej wielkości korona.
Wystrój Sali Pod Ptakami odpowiada hiszpańskiej etykiecie ceremoniału dworskiego / Zygmunt III wysoko cenił Filipa II i chętnie go naśladował/. Gama kolorystyczna nie jest tu tak żywa i beztroska jak w komnatach Jagiellonów. Ściany sali obciągnięte są kurdybanem tłoczonym w wielkie kwiaty i złoconym.
Stropy w „gmachach górnych” za czasów Zygmunta III zdecydowanie różniły się od stropów z czasów Jagiellońskich. Były one wykonane w stiuku „auszpurską robotą” lub też było to „podniebienie malowane złociste”. W tak malowniczy sposób określano rozwiązanie w którym pola stropu rozdzielone geometrycznie złoconym zawierały obrazy. Tak też było w „Sali Pod Ptakami”- być może dawniej mieściły się tam godła Polski, Litwy i Szwecji. Prawdopodobnie były tam malowidła Dolabelli, tego samego artysty którego malowidłał zawierały umieszczone nad portalami supraporty. Niestety strop ten nie zachował się , a obecny pochodzi z rekonstrukcji dokonanej w 1930 roku.
Oryginalna nazwa sali wzięła się od zawieszonych u stropu srebrnych orłów, o których inwentarz z roku1692 mówił, że „…nade drzwiami druty żelazne, na których ptacy i osoby różne wiszą…”.”Ptacy” z inwentarza to właśnie srebrne orły. O wiszących „osobach” brak bliższych informacji…