TORUŃ Zamek krzyżacki

 Historia toruńskiego zamku była dość krótka – istniał on niewiele ponad dwieście lat. Krzyżacy zaczęli jego budowę w roku 1233 a zniszczyli go toruńscy mieszczanie w roku 1454, znacznie wyprzedzając pod tym względem Paryżan, którzy na zburzenie Bastylii zdecydowali się przeszło trzysta lat później. W każdym razie powody do tego aktu destrukcji, mającego znaczenie symboliczne, były niemalże takie same w pozornie spokojnym mieszczańskim Toruniu, co i w objętym rewolucja Paryżu – negatywna ocena grupy dotychczas sprawującej władzę i dążenie do samodzielnego jej sprawowania.
Zamek w Toruniu był pierwszym obiektem, z którego Krzyżacy rozpoczęli swoja ekspansję na ziemie Prusów. Zbudowano go na miejscu istniejącej osady i stąd wziął się nietypowy, przypominający podkowę plan zamku. W 1241 roku w obwodzie umocnień pojawił się fragment kamiennego muru, potem w 1255, zaczęto budować zamek murowany. Zbudowano mury obwodowe tak zwanego górnego zamku i budynek mieszkalny wzdłuż południowego, prostego odcinka murów. U schyłku XIII wieku wzniesiono ośmioboczną wieżę oraz skrzydło wschodnie. Około 1270 roku powstała kolejna wieża zwana gdaniskiem /lub danskerem/ wysunięta poza mury obwodowe i połączona ze skrzydłem wschodnim zamku górnego murowanym gankiem wspartym na dwu potężnych arkadach. Wieża ta posiadała dwie funkcje – w okresie pokoju służyła do celów sanitarnych /jako toaleta/ a w czasie oblężenia pełniła rolę wysuniętej głęboko na przedpole baszty.
W latach 1384 – 92 powstały budynki wzdłuż murów północnych, wykonano też drugi obwód murów, dzięki czemu możliwe było rozbudowanie pomieszczeń gospodarczych, już poza obrębem zamku górnego. Program funkcjonalny zamku, będącego siedziba komtura, zawierał więc wszystkie pomieszczenia niezbędne do prawidłowego działania i wymagane przez regułę Zakonu. Nie przypominał on jednak późniejszych, można powiedzieć „typowo” klasztornych zamków krzyżackich. Jego rozwiązania przestrzenne przypominają natomiast układy stosowane współcześnie /to znaczy w I połowie XIII wieku/ na Śląsku.
Po zdobyciu zamku w dniu 8 lutego 1454 roku, mury jego wysadzono w powietrze; z całej budowli ocalało jedynie gdanisko. Przez pięćset lat miejsce po zamku zajmował nasyp, na którym potem, w XIX stuleciu, założono ogród miejski. Pierwsze badania reliktów zamkowych rozpoczęto w latach 1937 – 8, ale przerwała je wojna. Wznowiono je pod koniec lat pięćdziesiątych. Odsłonięte ruiny zakonserwowano, a ocalałe fragmenty zamkowych za-budowań stały się placówką Muzeum Okręgowego.