TORUŃ Katedra św. św. Janów /2/

Zachowana do dzisiaj bryła toruńskiej katedry nazywana jest „czwartym kościołem” lub „wysoką halą”. Co do okresu powstania tej fazy nie ma sporu. Istnieją natomiast różnice zdań, co do terminu podjęcia decyzji o podwyższeniu korpusu nawowego. Część uczonych uważa, że decyzja zapadła podczas odbudowy wieży /rok 1407/, choć zrealizowano ja dopiero po niemal sześćdziesięciu latach, kończąc roboty w roku 1473. Kierował nimi mistrz murarski Prokop, a przesklepianie naw ukończono prawdopodobnie jeszcze później, u schyłku XV stulecia.
Nawy świątyni uzyskały teraz imponującą wysokość wnętrza, wynoszącą 28 metrów /dziesięć dzisiejszych kondygnacji mieszkalnych!/.  Sklepienia są tu gwiaździste, wykonane w kilku typach” 5-, 6- i 8- ramienne. W zachodnim przęśle nawy północnej zworniki sklepienia zdobią herby Korony, Prus Królewskich i Torunia. Od zewnątrz nawy nakryte są trzema odrębnymi da-chami, od wschodu osłoniętymi trójkątnymi szczytami: nawy głównej – gładkim, z widocznym łukiem otworu arkady tęczowej i sterczynowo – blendowymi szczytami naw bocznych. Powstawały one w latach 1484 – 97 /nawy boczne/ i po 1497 /nawa główna/.
W latach 1530 – 1583 świątynia użytkowana była przez protestantów. Wnętrze pomalowano zasłaniając warstwą pobiały średniowieczny wystrój malarski. Obecnie jest on sukcesywnie odsłaniany i konserwowany. W prezbiterium podziwiać można monumentalne malowidła powstałe około 1360 roku, przedstawiające św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelistę oraz Ukrzyżowanie i Sąd Ostateczny z lat 1380 – 90. W nawie północnej znajduje się Koronacja Marii z lat 1350 – 60 a także Maria, św. Jan Ewangelista i symbole ewangelistów z około 1430 roku. W nawie południowej Chrystus Bolesny z 1478 roku oraz Chusta św. Weroniki z lat 1473 – 78.
Oprócz malowideł wnętrze świątyni zdobią równie wybitne rzeźby – gotyckie i renesansowe. Z arcydzieł sztuki gotyckiej wymienić należy: kamienną konsolę z popiersiem Mojżesza z roku 1390, rytą w brązie płytę nagrobną burmistrza Jana von Soest i jego małżonki z roku 1360, a także główny ołtarz o formie tryptyku z lat 1502 – 6. W kaplicy, w której chrzczony był Mikołaj Kopernik, zachowały się: trzynastowieczna gotycka chrzcielnica i renesansowe epitafium z portretem astronoma z roku 1583.
Dzwon zawieszony w roku 1500 na kościelnej wieży jest drugim co do wielkości w Polsce /po wawelskim Zygmuncie/. Waży ponad 7 ton i nazywa się Tuba Dei.
Kończąc, warto tez wspomnieć o ekumenicznych /jakbyśmy to określili dzisiaj/ tradycjach toruńskiej świątyni. W latach 1583 – 96 była ona używana zarówno przez katolików jak i przez protestantów.