SZYMBARK Zamek

 Zamek prepozytów kapituły pomezańskiej w Szymbarku koło Iławy jest obecnie, po spaleniu w roku 1945, ogromną, malowniczą ruiną. Wzniesiono go w czwartej ćwierci XIV stulecia, o czym świadczy umieszczony nad portalem bramy napis informujący o budowie zamku w roku 1348 przez Henryka ze Skerlina, proboszcza katedry w Kwidzynie.
Zamek jest zupełnie nietypowy – różni się tak bardzo od innych obiektów powstałych na terenach państwa krzyżackiego, że zdaniem profesora Bohdana Guerquina „…nasuwa się porównanie z układami nawiązującymi pośrednio do tradycji antycznych, odradzających się w budownictwie militarnym XIII i XIV wieku w południowej Europie...”. Wybudowano go bez jakiegokolwiek przedzamcza, posiada za to wielki prostokątny dziedziniec o powierzchni blisko 6500 metrów kwadratowych, wyniesiony ponad poziom terenu o ponad 9 metrów, tak że pomimo braku fosy, wjazd do niego prowadzić musi po wysokim, arkadowym moście. Wjazdu, który umieszczony był od wschodu, broniła kilkukondygnacyjna wieża wzniesiona na planie kwadratu. Po przeciwległej, zachodniej stronie, znajdował się budynek mieszkalno – gospodarczy.
W wieku XV nadbudowano wieże narożne, stanowiące wzmocnienie prostokątnego obwodu murów. Górnym partiom wież od strony północnej nadano formę ośmioboczną, a wieży południowo – wschodniej kształt cylindryczny. W roku 1532 zamek przeszedł w ręce prywatne – stał się własnością rodziny Polentzów. W okresie pomiędzy 1550 a 1590 rokiem powstał nowy budynek mieszkalny przy wieży bramnej. Nadbudowano także szczyty w budynku bramnym. Od roku 1699 aż do 1945 zamek należał do rodziny Finck von Finckenstein. Nowi właściciele około roku 1700 rozbudowali część mieszkalną, ale największe zmiany nastąpiły na zamku w latach 1856 – 58, kiedy to wzniesiono nowe, neogotyckie skrzydło mieszkalne od strony południowej. Wtedy także nadbudowano baszty od tej strony oraz wykonano przed brama potężny most.
Dzięki temu, że zamek był cały czas zamieszkały, aż do pożaru w 1945 roku znajdował się on w doskonałym stanie, tym bardziej, że w roku 1934 prowadzono w nim pod nadzorem Bernharda Schmidta prace restauracyjno – konserwatorskie i modernizacyjne.
Po wojnie prace zabezpieczające ruinę rozpoczęto dopiero w latach sześćdziesiątych. Pora była ku temu najwyższa – wcześniej „władza ludowa” zdobyła się jedynie na „czyn pierwszomajowy” podczas którego rozebrano w celu pozyskania cegły część wewnętrznych murów południowego skrzydła.
Pierwszy projekt odbudowy zamku przewidywał przeznaczenie go na muzeum i „Dom Architekta”. W latach siedemdziesiątych z inicjatywy muzy-ka jazzowego, Zbigniewa Seiferta, utworzono fundację na rzecz pomocy muzykom, przekształconej następnie w fundację „Widzieć Muzyką”. W roku 1988 zamek, a ściślej jego ruiny, przekazano fundacji, aby powstał tu Międzynarodowy Ośrodek Kształcenia Dzieci Niewidomych Uzdolnionych Muzycznie. Opracowano dokumentację projektowa i przystąpiono do robót. Szkoda, że niektóre z nich, jak wyczytać można w fachowych czasopismach konserwatorskich, bliższe były dewastacji niż konserwacji.