STRZELNO Kościół parafialny św. Trójcy

Kościół pod wezwaniem św. Trójcy, dawna świątynia opactwa norbertanek, zbudowany został w tym samym czasie co rotunda św. Prokopa – w ostatnich latach XII lub w pierwszych XIII stulecia. W swej pierwotnej, romańskiej wersji stanowił trójnawową bazylikę z transeptem, od zachodu ograniczoną „masywem dwuwieżowym” z emporą na piętrze. Przy zamkniętym półkoliście prezbiterium znajdowały się dwie prostokątne kaplice, otwarte do niego podwójnymi arkadami. Między transeptem a kaplicami wymurowane były dwie, symetryczne rozmieszczone, cylindryczne wieże. Budowlę wykonano z granito-wej kostki oraz cegły wiązanej w układ wendyjski. Na detal architektoniczno – rzeźbiarski użyto piaskowca. Sklepieniami nakryto tylko absydy i emporę. Pozostałe wnętrza przykrywały płaskie stropami – ponad obecnymi, gotycki-mi sklepieniami dostrzec można w ścianach gniazda, w których osadzone były ówczesne belki stropowe.
Kościół przebudowywany był kilkakrotnie – największy zakres prac wykonano podczas barokizacji, dokonanej w 2. ćwierci wieku XVII. Ale istotne zmiany w architekturze świątyni nastąpiły już w czasach gotyckich. Wyburzono wtedy cylindryczne wieże przy transepcie i rozebrano południową ka-plicę przy prezbiterium. Na jej miejscu powstała około połowy XV stulecia kaplica św. Barbary, nad którą nadbudowano skarbczyk. W wieku XV /lub XVI/ do kaplicy tej dobudowano zakrystię. W czasach gotyckich wybudowano też kruchtę południową oraz kaplicę św. Norberta. W nawie głównej, transepcie i skarbczyku pojawiły się wtedy sklepienia gwiaździste, krzyżowe w nawach bocznych, zaś krzyżowo-żebrowe w kaplicy św. Barbary.
Podczas przebudowy barokowej najbardziej zmieniła się zachodnia fasada kościoła. Stała się ona teraz trójdzielna, z trójosiową częścią środkową. Pokryto ją tynkiem i urozmaicono podziałami architektonicznymi – z pilastrami o głowicach kompozytowych dźwigającymi belkowanie, przerwane ogromnym oknem umieszczonym na osi kościoła. Wieże nakryto baniastymi hełmami. Pod prezbiterium i kaplicami bocznymi wykonano krypty.
Najciekawszym elementem wnętrza świątyni są rzeźbione, romańskie kolumny. W wieku siedemnastym /a może nawet wcześniej?/ obmurowano je, zakrywając romańskie figurki. Pewnie uznano je wówczas za niemodne i na-zbyt prymitywne. Przy okazji uszkodzono /obtłuczono/ wystające naroża głowic i baz. Rzeźbiarskie dekoracje kolumn odkryto, w dosłownym znaczeniu tego słowa, w roku 1946. Zachodnia para kolumn międzynawowych po-zbawiona jest motywów treściowych. Trzony pary wschodniej ukazują po 18 przedstawień figuralnych. Postaci ujęte są w trzy kondygnacje arkadek, przedzielonych pasami dekoracji roślinnej. Część z nich personifikuje cnoty i grzechy. Jest tu naga figurka uosabiająca Rozwiązłość, postać z wężem, jako symbol Zawiści, figura kobiety szarpiącej włosy przedstawiająca Gniew, postać z rękami złożonymi na piersiach Pokorę, postać z wagą _ Sprawiedliwość. W pasie środkowym kolumny północnej cztery postaci w strojach rycerskich personifikują Zabójstwo. Pozostałe figurki, których symboli nie da się jednoznacznie „odczytać”, pozostają wciąż przedmiotem dosyć rozbieżnych interpretacji naukowców.