STARGARD SZCZECIŃSKI Kościół NMP

Z braku źródłowych informacji na ten temat, zdania badaczy co do czasu powstania stargardzkiej fary są podzielone. Jednak najwięcej zwolenników ma pogląd, że kościół ten budować zaczęto bezpośrednio po roku 1292, a więc po dacie powtórnej lokacji miasta na prawie lubeckim. Początkowo była to bezwieżowa trójnawowa hala z trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Trójkątnie zwieńczona fasada zachodnia posiadała schodkowy szczyt ozdobiony ostrołukowymi wnękami.
Około połowy XIV stulecia do korpusu od zachodu dobudowano dwie wieże. Stawiając wieże przewidywano już przyszłą rozbudowę kościoła, bowiem wieże wykonano jako znacznie szersze od ówczesnego korpusu. Roboty te trwały do końca stulecia, ale jeszcze nieco wcześniej, w latach osiemdziesiątych tegoż wieku, rozpoczęto przebudowę świątyni, polegającą na zmianie układu halowego na bazylikowy. Rozbudowano także prezbiterium, wokół którego pojawiło się obejście z wieńcem kaplic.
Rozbudowa fary, jak się powszechnie przypuszcza, zlecona została Henrykowi Brunsbergowi. Prawdopodobnie jednak zasugerowano mu pewne rozwiązania a za wzór postawiono katedrę Najświętszej Panny Marii w Lubece. W wieku XV prace koncentrowały się wokół korpusu rozbudowywanego wzwyż i wszerz. Kształt nadany wówczas świątyni, z niewielkimi zmianami powstałymi wskutek remontów i konserwacji, zachował się do dnia dzisiejszego. Uzyskany przez pomorskich muratorów efekt musiał zaimponować osiemnastowiecznemu niemieckiemu podróżnikowi, Ronsardowi, skoro stargardzka farę zaliczył do trzech wyróżniających się kościołów Pomorza Zachodniego: „Kolberg die Weite, Stargard die Höhe, Kamin die Schöne” /Kołobrzeg najobszerniejszy, Stargard najwyższy, Kamień najpiękniejszy/.
Podczas przebudowy prezbiterium powstała także kaplica Mariacka, ukończona zapewne około roku 1400. Jej wzorem były trzynastowieczne angielskie kapitularze, o czym świadczy przyjęta forma centralnego wnętrza opartego na planie ośmioboku i przykrytego gwiaździstym sklepieniem. Przebudowa korpusu stała się okazją do budowy niewielkich kaplic, wbudowywanych pomiędzy przypory. Ich wnętrza były dość proste, a efekt plastyczny tworzono poprzez zastosowanie polichromii oraz bajecznie kolorowych witraży wstawianych w szerokie okna.
Największe zmiany w stargardzkiej farze nastąpiły podczas odbudowy po pożarze z 1635 roku. Chociaż remont trwał 25 lat /1639 – 64/, nie zdoła-no odbudować wszystkich zniszczonych elementów – na przykład kaplica Mariacka posiadała tymczasowe przykrycie aż do 1741 roku. Osoby kierujące odbudową /wymieniany jest tu berlińczyk Daniel Zilcher/ zasługują na szacunek za prawdziwie konserwatorskie podejście do prowadzonych prac, pole-gające na przywracaniu świątyni poprzedniego wyglądu, a nie na przebudowywaniu jej w sposób dowolny, w duchu aktualnie obowiązującej mody. Podobnie, według najlepszych zasad, odbudowano stargardzki kościół ze zniszczeń ostatniej wojny.