STARGARD SZCZECIŃSKI /1/ Baszta Jeńców

Obwarowania Stargardu, dziś jeden z najciekawszych przykładów gotyckich zespołów architektury obronnej w Polsce, w czasach gdy powstawały, należały do najpotężniejszych na Pomorzu, ustępując jedynie fortyfikacjom Szczecina. Potrzeby dobrego zabezpieczenia miasta wynikały z jego położenia. W roku 1295 Zachodnie Pomorze podzielone była na księstwo szczecińskie i księstwo wołogoskie. Stargard pełnił w średniowieczu funkcję granicznej strażnicy drugiego z wymienionych księstw.
Pierwsza wzmianka o fortyfikowaniu miasta pochodzi właśnie z roku 1295 i brzmi: „…preterea iussit civitatem muro circumdari...” co znaczy „ uprzednio kazał miasto murem otoczyć”. Trzy lata później powstał odnotowany skrzętnie w dokumentach spór pomiędzy miastem a klasztorem augustianów, który mimo iż włączono go w obręb miejskich murów nie miał zamiaru partycypować w kosztach ich budowy. Konflikt zażegnany został dzięki wspólnej interwencji kamieńskiego ordynariusza i księcia Bogusława IV. Zakończenie prac fortyfikacyjnych nastąpiło dopiero w wieku XVI a w niemal niezmienionym kształcie przetrwały one do stulecia XVIII. Potem, na skutek utraty przez miasto dotychczasowego znaczenia, przestało się ono rozwijać – co odbiło się fatalnie na stanie komunalnych finansów, w tym na braku funduszy na utrzymywanie w należytym porządku istniejącej substancji. Ale już w następnym stuleciu odnotowano istotną poprawę i początki prac konserwatorskich mających na celu zrekonstruowanie średniowiecznych budowli obronnych. Po zniszczeniach ostatniej wojny – a szczególnie roku 1945 – w roku 1957 przystąpiono do ich odbudowy.
Fortyfikacje Stargardu powstawały w trzech głównych etapach. W pierwszym, w ostatnich latach XIII stulecia, całe miasto otoczone zostało kamiennym murem, górą zwieńczonym warstwami cegieł. W obwodzie murów umieszczono w dość regularnych odstępach 39 prostokątnych półbaszt i dwie baszty. Wjazd do miasta odbywał się przez trzy bramy usytuowane u wlotu handlowych traktów: Pyrzyckiej od zachodu, Świętojańskiej od północnego – zachodu i Wałowej od północnego wschodu. Jak wyglądały wówczas te bramy nie wiadomo, zachowały się bowiem jedynie ich dolne partie, wykonane z potężnych narzutowych głazów. Górne części bram przebudowane zostały gruntownie w stuleciu XV. Podobnie stało się z basztą Jeńców, przedstawicielką typu dość często na Pomorzy występującego – baszty cylindrycznej jednostopniowej.