ŚRODA ŚLĄSKA Mury miejskie

Miasto Środa Śląska – obecnie siedziba władz powiatu, położone jest na zachód od Wrocławia, w odległości około 30 kilometrów od stolicy Dolnego Śląska. Dawniej przebiegał tędy sławny szlak handlowy zwany Wysoką a potem Królewską Drogą, łączący Wrocław z Legnicą. W średniowieczu bliskość tych dwóch miast /przy ówczesnych środkach transportu – dzień drogi/ sprzyjała rozwojowi osadnictwa. Toteż już w połowie XII wieku Środa otrzymała przywilej targowy – prawdopodobnie jarmarki odbywały się w środy, stąd nazwa miasta. Osada targowa przekształcona została w miasto za sprawą Henryka Brodatego, choć pierwsze prawa miejskie otrzymać mogła jeszcze wcześniej, w czasach Bolesława Wysokiego.
W roku 1208 miasto otrzymało prawo zwane flamandzkim, przy czym nadano mu łacińską nazwę Novum Forum /Nowy Targ/, znaną w języku niemieckim jako Neumarkt. W 1235 roku Środa otrzymuje prawa magdeburskie. Te prawa przystosowane do warunków miejscowych, zostały potem za-stosowane przy lokacji 115 miast Śląska, Małopolski i Wielkopolski, już pod nazwą prawa średzkiego. W ramach lokacji zmieniono nie tylko prawo ale także układ przestrzenny – przekształcono dotychczasową osadę posiadającą plac targowy, a nie nadająca się do nowych celów zabudowa została zastąpiona nową. Miasto zajmować miało teraz obszar jednego łana frankońskiego czyli około 16 hektarów. Główną osią miasta stał się trakt łączący Wrocław z Legnicą, a jego rozszerzenie, wrzecionowaty plac targowy, stał się miejskim rynkiem.
Niedługo po lokacji nastąpiły dla Środy lata klęsk i zniszczeń. W 1241 zniszczyli miasto Mongołowie, a w siedem lat później złupił je w czasie lokalnych walk książę Bolesław Rogatka. Następne stulecie, wiek XIV, gdy miasto przeszło pod berło króla Czech, było dla Środy czasem spokoju i rozwoju. Wtedy też powstały miejskie mury obronne.
Najstarsze fragmenty murów znajdują się w północnej części miasta, choć pierwsza o nich wzmianka z 1324 roku dotyczy bramy Wrocławskiej. Linia murów miała plan prostokąta i łączyła się z obwarowaniami zamku. Mury miały grubość 1,2 m i wysokość około 5,5 metra. Oprócz wymienionej już bramy Wrocławskiej było ich jeszcze trzy: Legnicka, Świdnicka i Rzeźnicka. Linię murów wzmacniały co kilkadziesiąt metrów półbaszty – półcylindryczne lub wieloboczne. Przed murami znajdowała się fosa głęboka na kilka a szeroka na kilkanaście metrów.
W roku 1341 mury naprawiono a przy bramach pojawiły się wieże. Zwiększono też liczbę bram, a w wieku XV na narożnikach murów zbudowano wieże. U schyłku XVI wieku średzkie mury posiadały 8 wież, 46 baszt, 5 bram i jedną furtę. Tak jak w innych miastach, poszczególnymi basztami i odcinkami murów opiekowały się cechy. Jeszcze na początku XVII stulecia dokonano gruntownej naprawy murów ale już niedługo potem, z uwagi na zupełnie już inne wymagania techniki wojennej, obniżono wieże a w roku 1767 rozebrano je do wysokości murów. W XIX wieku rozebrano utrudniają-ce komunikację bramy, mury obniżono, a na odcinku zachodnim i wschodnim w ogóle je zlikwidowano. Obecnie zachowanych zostało kilka odcinków murów. Odcinek położony na wschód od ulicy Świdnickiej posiada też dwie baszty nakryte namiotowymi, gontowymi dachami.