PUŁTUSK Wieża Ratuszowa

Pułtusk „tysiącletni gród nad Narwią” przez ponad 500 lat był własnością biskupów płockich. Jego nazwa, w starych dokumentach zapisywana jako Poltovia lub Poltovsko, pochodzi od niewielkiej rzeczki Pełty wpadającej do Narwi kilka kilometrów na północ od miasta. Zupełnie inaczej nazwę tę objaśnia legenda – według niej dzisiejsze miasto jest tylko połową starożytnego i znacznie większego miasta Tusk: połowa Tuska czyli Pułtusk. Kto chce, niech wierzy.
W XV i XVI stuleciu Pułtusk stanowił centrum kulturalne Mazowsza. Kiedy na terenach dzisiejszego Uniwersytetu Warszawskiego jeszcze rósł las, w szkole pułtuskiej wykładali absolwenci Akademii Krakowskiej a potem krakowskiego uniwersytetu. Od 1566 szkołę prowadzili jezuici, wykładał tu między innymi Piotr Skarga, a do grona absolwentów należą: ze świata polityki – kanclerz Jerzy Ossoliński, zaś z ludzi kultury – poeta Maciej Kazimierz Sarbiewski. W Pułtusku powstał pierwszy publiczny teatr w Polsce, dwieście lat przed warszawskim teatrem Bogusławskiego. Wszystko to działo się w głów-nie za sprawą godnego najwyższego szacunku mecenatu płockich biskupów, ale zapewne nie bez udziału urzędujących w ratuszu pułtuskich władz miejskich.
Ratuszowa wieża dawniej wtopiona była w bryłę ratusza, usytuowanego pośrodku rynku i to rynku ponoć najdłuższego w Europie, bo długość jego wynosi aż 400 metrów! /dla porównania rynek Krakowa ma „zaledwie” 200 metrów/. Pochodząca z 1. połowy XV stulecia gotycka wieża wymurowana jest z cegły w układzie polskim /z wyjątkiem partii piwnicznych zbudowanych z kamienia/. Ma ona osiem kondygnacji: cztery dolne na planie kwadratu, cztery położone wyżej na planie ośmiokąta. Przykrywa ją namiotowy dach, znacznie nowszy niż gotyckie mury a wyremontowany zupełnie niedawno. Elewacje mają nieregularnie rozmieszczone podziały poziome, uzyskane za pomocą gzymsów uskokowych i kostkowych. Wieńczy je fryz z prostokątnymi, pokrytymi tynkiem płycinami. Otwory okienne, ze względów funkcjonalnych rozmieszczone raczej rzadko, przesklepione są półkoliście. Piwnice nakryte są sklepieniem kolebkowym, zaś wyższe kondygnacje rozdzielają płaskie, drewniane stropy z XVIII stulecia, częściowo wymienione na nowe. Wieża przeszła gruntowny remont w latach 1960 – 64, a jej elewacje przed kilku zaledwie laty, w okresie 1994 – 96.
W ratuszowej wieży nie zapadają już żadne decyzje administracyjne. Rolę siedziby miejskich władz przejął wybudowany obok /1952 – 54/ nowy ratusz, o klasycystycznej architekturze. Wieżę Ratuszową awansowano do roli placówki kulturalnej – od 1964 mieści się w niej Muzeum Regionalne, założone z inicjatywy Towarzystwa Kulturalnego Ziemi Pułtuskiej. Muzealne zbiory eksponowane są w czterech działach: archeologicznym, historycznym, sztuki i etnograficznym.