PRZEMYŚL Katedra

Ziemia Przemyska weszła na stałe w skład Korony Polskiej dopiero w czasach Kazimierza Wielkiego. Władyctwo prawosławne istniało w Przemyślu już od XII wieku. Sprawy kościoła katolickiego unormowano tu znacznie później. Diecezję przemyską obrządku łacińskiego powołano dopiero w roku 1375 a po dwóch latach objął ja biskup Eryk z Winsen i zaraz  przystąpił do wznoszenia katedry.
Budowa obecnego, późnogotyckiego kościoła zaczętą została w roku 1460. Prowadzono ja w dwóch etapach: do roku 1495 i potem do 1571. Powstała trzynawowa hala z wydzielonym trójprzęsłowym, trójbocznie zamkniętym prezbiterium. Sklepienia ukończono w I połowie wieku XVI. Przyczyną długiego okresu trwania budowy były głównie braki finansowe – diecezja była biedna, liczyła niewielu wiernych, a w dodatku pustoszona była często przez tatarskie zagony.
W latach 1724 -34 katedrę pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela gruntownie przebudowano, „modernizując” ją w stylu barokowym. Była to zasługa ówczesnego biskupa, Aleksandra Antoniego Fredry, który gruntownie „zbarokizował” wnętrze świątyni, wyposażając ją w nowe ołtarze i obrazy, a ściany zdobiąc freskami. W lutym 1733 roku runęło sklepienie kościoła, niszcząc prawie całkowicie wnętrze. Przetrwały tylko dwie kaplice – jedną z nich Fredro przeznaczył na miejsce swojego wiecznego spoczynku, druga – to kaplica rodziny Drohojowskich. Ocalała także alabastrowa, piętnastowieczna figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem, tak zwanej Jackowej, ponieważ uratować ją miał z Kijowa przed napadem Tatarów św. Jacek Odrowąż. Dzieło Fredry kontynuował i wreszcie w roku 1744 ukończył jego następca, Wacław Hieronim Sierakowski.
W latach 1883 – 1913 katedrę odrestaurowano, przywracając jej gotycki charakter. Autorem budzącego wiele kontrowersji projektu „regotycyzacji” był Tomasz Pryliński. Wcześniejsze wyposażenie kościoła prawie całkowicie zniszczono, zastępując je nowym, neogotyckim lub neobarokowym. Nową polichromie świątyni zaprojektował i wykonał Tomasz Popiel. Z elementów starszych zachował się piętrowy, manierystyczny, nagrobek rodziny Fredrów z roku 1589, uzupełniony po 1622 roku.
W roku 1961 pod prezbiterium katedry odkryto fundamenty kościoła św. Mikołaja, Była to późnoromańska kamienna  rotunda z podkowiastą absydą, pochodząca prawdopodobnie z pierwszej połowy wieku XIII. Stojąca przy katedrze późnobarokowa dzwonnica pochodzi z lat 1759 – 64. Posiada ona wklęsłe ściany i opięte pilastrami narożniki. Najwyższa kondygnacja dzwonnicy nadbudowana została dopiero w 1907 roku.