LIW Zamek

Wśród nizinnych łąk, na lewym brzegu rzeki Liwiec, na sztucznie usypanym niewielkim wzniesieniu znajdują się ruiny zamku książąt mazowieckich. Wcześniej był tu gródek, znany już w wieku XII, broniony drewniano – ziemnymi wałami. Pełnił on funkcję strażnicy granicznej, chroniąc przeprawy przez Liwiec . Na początku wieku XIV, na jego miejscu, wybudowano ceglany zamek na kamiennej podmurówce. Zamek ukończono w roku 1429 – z zachowanych dokumentów wynika, że pracami kierował wówczas mistrz Niklos.
Zamek, o którym Długosz pisał, że należy do największych na Mazowszu, zbudowany został na planie kwadratu o boku około 30 metrów. Wjazd prowadził od strony północno zachodniej poprzez przybudowaną od zewnątrz murów wieżę bramną. Wewnętrzny dziedziniec tworzyły dwa skrzydła mieszkalne, usytuowane naprzeciw siebie. Skrzydło północno-wschodnie stanowił tak zwany „dom duży”, posiadający po trzy  pomieszczenia na każdej z dwóch kondygnacji. Fundamenty drugiego skrzydła, nazywanego „domem mniejszym” odkryto dopiero w roku 1957 podczas przeprowadzanych wówczas badań. Wieżą bramna, najpełniej zachowany fragment zamku, posiada cztery kondygnacje. W poziomie przyziemia wieża jest czworoboczna, powyżej kondygnacji drugiej – sześcioboczna. Wjazd prowadził poprzez zwodzony most do bramy umieszczonej na drugiej kondygnacji.
Zamek budowany był etapami. W etapie drugim, około roku 1437 nadbudowano kurtyny murów do wysokości 8 metrów, wieńcząc je blanka-mi; wtedy też ukończono budowę skrzydeł mieszkalnych.. W trzecim etapie, w I połowie XVI stulecia, nadbudowano trzecią kondygnację wieży bramnej, wykonano zwodzony most a na murach sklepiony ganek dla straży. Czwartą kondygnację wieży wykonano dopiero w 3 ćwierci XVI wieku, kiedy to zamek w Liwie był już zamkiem królewskim /od 1526/.
Liw przestał też być graniczną twierdzą między Litwą /do której należało Podlasie/ a Koroną /do której należało Mazowsze, bowiem w dniu 5 marca 1569 roku król Zygmunt August wydał przywilej przywrócenia Ziemi Podlaskiej do Korony Polskiej: „…wiedząc to pewnie, iż Ziemia Podlaska ku Koronie Polskiej prawem doskonałem jeszcze przez Władysława Jagiełłem Królem, pradziadem i przez wszystek czas panowania Jego, także na króla Władysława, Syna Jego Wielkiego, Stryja naszego należała, którą potym Święty Król Kazimierz Dziad nasz tym sposobem, iż nad oboma narodami był przełożonym od części królestwa, to jest od Mazowsza oddzielony i od własnego odsuwany chciał mieć, czemu nie przeciwiły ani na to nie pozwoliły Stany Koronne. Z tych tedy przyczyn, My tę ziemie Podlaską do jedności nierozerwalnej, a jako własny a prawdziwy członek ku pierwszemu własnemu ciału a głowie, Królestwu Polskiemu, jako prawdziwemu a własnemu ciału jej a głowie w społeczność, w część w własność i w tytuł Korony przewracamy i ku pierwszemu stanowi przywrócić i one złączyć umyśliliśmy„.
Podczas szwedzkiego „potopu” oraz później, w 1703 roku, zamek uległ zniszczeniu i stał się ruiną. W roku 1782 na miejscu „domu mniejszego” wzniesiono budynek kancelarii starostwa, wówczas tez rozebrano „dom duży” i znaczną część murów obwodowych.
Prace konserwatorskie prowadzone w latach 1956 – 61 przyniosły efekt w postaci uzupełnienia murów, odsłonięcia i adaptacji piwnic „domu dużego” oraz odbudowy budynku starościńskiego.