LIDZBARK WARMIŃSKI Zamek

Po wojnie trzynastoletniej, na mocy Pokoju Toruńskiego /1466 r./ Warmia weszła w skład Państwa Polskiego, a Lidzbark i Frombork stały się  stolicami Warmii. Siedzibą  katedry został Frombork, w Lidzbarku natomiast  mieściły się naczelne władze administracyjne, gospodarcze i sądownicze. Książę Biskup Warmiński był w Rzeczypospolitej znaczącą personą, jako senator i przewodniczący Sejmiku Prus Królewskich.
Nie sposób tu wymieniać wszystkich znakomitych mieszkańców  lidzbarskiego zamku, nazywanego „perłą” Warmii. Ograniczmy się więc do kilku najbardziej  znanych: Łukasz Watzenrode, biskup w latach 1489-1519, wuj Kopernika; Mikołaj Kopernik, który mieszkał w Lidzbarku przez 8 lat, na przełomie 1495/6 oraz po powrocie ze studiów w Italii w latach 1503-10; humanista, dyplomata a przede wszystkim wielki renesansowy poeta Jan Dantyszek /biskup w latach 1538-48/; historyk i pisarz Marcin Kromer /1579-89/; bratanek króla Stefana – Andrzej Batory /1589-1599/; syn króla Zygmunta III – Jan Olbracht /1621-1633/; i wreszcie najznamienitszy, „książę poetów polskich”, Ignacy Krasicki /1766-1795/.
Zamek lidzbarski zaczęli wznosić Krzyżacy w 1350 roku, na miejscu zburzonego grodu pruskiego. Budowa przeciągała się i trwała blisko 100 lat. Opóźniały ją pożary /1400-1442/ i liczne oblężenia /wojna trzynastoletnia/. U schyłku XV wieku wybuchł kolejny pożar, po którym zamek odbudował biskup Łukasz Watzenrode.
Zamek oparty jest na planie kwadratu o boku długości około 50 m. W środku arkadowy dziedziniec z krużgankami spinającymi cztery skrzydła zamkowe. Narożnik północno-wschodni stanowi wieloboczna wieża, znacznie wyrastająca ponad zamkowe dachy. Na pozostałych narożnikach wzniesiono trzy małe wysmukłe wieżyczki, nadwieszone na konsolach i przykryte dachami namiotowymi. Nie pełniły one żadnej roli obronnej, ich zadaniem było urozmaicenie bryły zamku.
Umieszczona w południowej elewacji ostrołukowa brama prowadzi poprzez sień na krużgankowy dziedziniec. Cztery skrzydła krużganków o ostrołukowych arkadach obiegają wokół dziedziniec służąc celom komunikacyjnym, ale przede wszystkim dodając uroku gotyckiej architekturze.
Pomieszczenia piwniczne przykryte krzyżowo – żebrowymi sklepieniami pełniły funkcje gospodarcze i magazynowe. Także parter zamku wykorzystywany był na cele gospodarcze, zaś pierwsze i drugie piętro zajmowały komnaty o przeznaczeniu reprezentacyjnym i mieszkalnym. Prowadzą do nich z sieni kamienne schody na górny poziom krużganków, z których oprawionymi w portale otworami dojść można do poszczególnych pomieszczeń. Wszystkie reprezentacyjne sale przykrywają sklepienia gwiaździste. Wielkie gotyckie okna zapewniają dostęp odpowiedniej ilości światła, niezbędnego dla wydobycia z mroku pięknych polichromii pokrywających ściany sal.
W Sali Sądowej, znajdującej się także na piętrze, malowidła ścienne przed-stawiają herby i noty biograficzne wszystkich biskupów warmińskich.
Po dokonanych w latach siedemdziesiątych pracach konserwatorskich lidzbarski zamek pełni funkcję muzeum.