KWIDZYN Zamek

Ceglany  zamek, położony na wysokim wiślanym brzegu nie był pierwszą budowlą obronną, która powstała w tej okolicy. Pierwsze krzyżackie umocnienia wzniesiono na wysepce oblanej wodami Wisły. Później, w roku 1233 zbudowany został gród z drewna i gliny, na planie elipsy, prawdopodobnie z wysoką wieżą wewnątrz owalnego zarysu fortyfikacji. W tym samym czasie, na wzgórzu znajdującym się na terenie dzisiejszego miasta wzniesiono drugi gród – tym razem na miejscu wcześniejszego grodziska pruskiego. Ten obiekt, zbudowany z kamienia na planie niezbyt regularnego czworoboku, przeznaczony był na siedzibę pomezańskiego biskupa i taką funkcje pełnił aż do wyburzenia, co nastąpiło w XVI stuleciu. Na północ od siedziby biskupiej
lokowano miasto, a w jego północnej części usytuowano obiekty przewidziane dla powstałej w roku 1284 pomezańskiej kapituły.
Murowany zamek kapituły budowano najprawdopodobniej w latach 1320 – 1350. Na północ od zamku zlokalizowano warowne przedzamcze, od zamku oddzielone fosą. Od wschodu, w latach 1343-55, na miejsce parafialnego kościoła, do zamku dobudowano katedrę.
Plan zamku oparty był na kwadracie o boku długości 50 metrów. Cztery skrzydła zamkowych zabudowań otaczały kwadratowy dziedziniec. Trzy naroża , nieco wysunięte, zaakcentowane były także kwadratowymi w planie wieżami. Południowo-wschodni narożnik wieży nie posiadał. Zastępowała ją katedralna dzwonnica . Skrzydła posiadały podpiwniczenie i wysokość pięciu kondygnacji. Na najwyższej z nich znajdowały się obronne ganki ze strzelnicami. Układ funkcjonalny pomieszczeń zamkowych dostosowany był do po-trzeb kapituły – zawierał komnaty mieszkalne, refektarz, a jako sanitariat służyła wieża zwana gdaniskiem lub danskerem /rok 1384/, połączona z korpusem zamku pięcioprzęsłowym gankiem o długości około 50 metrów. Komnaty nakryte były sklepieniami a dojście do nich zapewniały krużganki /po roku 1350/obiegające z trzech stron dziedziniec.
W latach 1526-51 zamek stał się siedzibą biskupów protestanckich, później użytkowany był przez wojsko i administrację Prus Książęcych. Mieściły się w nim różne urzędy , także sądy i od razu/ pruska praktyczność !/, na miejscu, więzienie. W tym okresie zamek dość często przebudowywano, dostosowując go do zmieniających się potrzeb. W latach 1772-98 rozebrano krużganki oraz skrzydło południowe i wschodnie. Kolejna przebudowa z lat 1822 – 34 miała na celu adaptowanie pomieszczeń do nowych funkcji, na użytek sądu, więzienia, szpitala i szkoły.
Dzisiejszy wygląd zamku jest efektem prac rewaloryzacyjnych z lat 1854-75. Zmiana przeznaczenia obiektu na cele muzealne /spełniane przez zamek także i dzisiaj/ sprawiła, że chociaż częściowo odzyskał on swój pierwotny kształt – zrekonstruowano krużganki, podwyższono do dawnej wysokości narożne wieże, odtworzono zamkowe wnętrza.