KRAKÓW Kościół św. Jana

Kościół pod wezwaniem św. Jana, stojący przy ulicy której dał nazwę, jest niewielki i tak od zewnątrz skromny, że aż niepozorny. Stoi na narożniku, wtłoczony w mieszkalną zabudowę, która choć ma tu tylko trzy lub cztery kondygnacje, to jednak przytłacza wtopiony w nią kościółek. Skośne usytuowanie świątyni do obecnej ulicy pokazuje kierunek najstarszego układu komunikacyjnego tej części Krakowa i dowodzi, że kościół musi być znacznie starszy, gdyż liczono się z nim przy wytyczaniu nowych dróg i ulic po roku 1527. Jednak gdy patrzy się na jego wczesnobarokową, pozbawioną wież fasadę, trudno przypuszczać, że w jego murach kryją się relikty pamiętające Kraków przedlokacyjny.
Pierwszą hipotezę o romańskim rodowodzie kościoła postawił jeszcze w XIX stuleciu Władysław Łuszczkiewicz. W roku 1906 dokonano pierwszych badań, które dzięki odnalezieniu fragmentów murów z kamiennej kostki, po-twierdziły tę hipotezę. Brak wcześniejszych źródeł pisanych nie pozwalał na precyzyjne określenie fundatora kościoła  – zdaniem Jana Długosza był nim Piotr Dunin ze Skrzynna. Wszystkie późniejsze źródła powtarzają tę informację. W wieku XV była tutaj prebenda uposażona w dziesięcinach wsi ziemi siewierskiej. Patronat nad prebendą dzierżyli Dębscy herbu Sternbark.
Podczas badań przeprowadzonych jesienią 1962 roku przez młodego wówczas naukowca, dr Wiktora Zina, „odczytano” w krypcie rzut najstarszego kościoła. Odkryta budowla, której poziom posadzki znajdował się ponad trzy metry niżej od dzisiejszego, miała plan prostokąta o wymiarach około 7 na 10 metrów, z półkolistą absydą od strony wschodniej.  Świątynia ta pochodziła z lat 1100 – 1150. Zbudowano ją na niewielkim wzgórku a otaczały ją domy mieszkalne tworząc w ten sposób jeden z centrów osadniczych najstarszego Krakowa, nazywanego przedlokacyjnym.
Prawdopodobnie w wieku czternastym następuje przekształcenie kamiennego romańskiego kościółka w ceglany, gotycki. W latach 1621 – 34 kolejna przebudowa – podwyższono i pogrubiono mury kościoła, wykonując także zachowaną do dzisiaj barokową elewację zachodnią. W wieku XVIII przygotowując kościół dla zgromadzenia ss. Prezentek, dobudowano od wschodu absydę. Autorem projektu przebudowy dokonanej w latach 1715 -16 był Kacper Bażanka, architekt krakowski, który ukończył słynną Akademię św. Łukasza w Rzymie. Sąsiadujące z kościołem budynki klasztorne zakon prezentek zajmuje do dzisiaj, prowadząc w nim jedną z najstarszych krakowskich szkół dla dziewcząt.
W głównym ołtarzu znajduje się obraz przywieziony w 1577 roku z Hiszpanii przez Stanisława Radziwiłła. Przy ołtarzu wiszą kajdany, zawieszone tu w wieku XVII jako votum przez jeńca zbiegłego z tatarskiej niewoli. W ołtarzach bocznych zobaczyć można siedemnastowieczny obraz szkoły holenderskiej „Ofiarowanie” oraz udaną kopię Caravaggia, przedstawiającą św. Jana Ewangelistę.