JAROSŁAW Kościół farny

Pierwszy, zbudowany w średniowieczu, kościół farny Jarosławia stał przy rynku, a przy nim wyniosła wieża zegarowa, dźwigająca posąg św. Michała, opiekuna miasta. Kościół ten zburzyli w roku 1807 Austriacy, niszcząc jesz-cze dwie inne tutejsze świątynie, a trzy kolejne zamieniając na wojskowe magazyny. Obecna jarosławska fara położona jest w północnej części Starówki. Jej patronami są św. Jan Ewangelista i św. Jan Chrzciciel, a zbudowano ją w latach 1582-94 jako świątynię jezuitów. Autorem późnorenesansowego kościoła był Holender Jan Britius, zaś fundatorami: Zofia i Jan Kostkowie.
Zofia Kostkowa, właścicielka Jarosławia od roku1567, była córką księżnej Anny Mazowieckiej. Jej pierwszym mężem został Jan Krzysztof Tarnowski. Gdy przedwcześnie zmarł, młoda wdowa stała się jedną z najbogatszych „partii” w Rzeczypospolitej. Prócz fortuny, pani Zofia dysponowała zarówno niepospolitą urodą jak i wyjątkowym rozumem – nic więc dziwnego, że starających się o jej rękę było wielu, a wśród nich także Zygmunt August. Królewskie oświadczyny zostały jednak odrzucone, a wybrankiem serca pięknej Zofii stał się Jan Kostka, gdański kasztelan, spokrewniony ze świętym Stanisławem Kostką.
W roku 1571 państwo Kostkowie sprowadzili do Jarosławia jezuitów. Jednym z pierwszych rektorów tutejszego kolegium, założonego w roku 1574, był ksiądz Piotr Skarga. Jego też imię nosi plac rozciągający się przed kościołem, zamknięty od wschodu szesnastowiecznymi obiektami dawnego kolegium, przy których stoi wyniosła wieża zegarowa – po pożarze z roku 1914 – przykryta nowym, wielce charakterystycznym hełmem.
Jarosławskie kolegium cieszyło się doskonałą opinią. W jego murach „pobierało nauki” bardzo wielu uczniów – głównie ze stanu szlacheckiego, ale także synów mieszczan. Absolwentem kolegium był też podobno Bohdan Zenobi Chmielnicki. Na placu przed kolegium, głównie w okresie dorocznych jarmarków, odbywały się spektakle teatralne przygotowywane przez tutejszych pedagogów. Aktorami byli uczniowie kolegium.
Zaprojektowany przez Britiusa kościół niewiele zachował ze swojego pierwotnego wyglądu. Był wielokrotnie przebudowywany, szczególnie po pożarze z roku 1862. Jego elewacje ukazują mieszaninę niemal wszystkich stylów, ale na południowej ścianie widoczne są jeszcze fragmenty autentycznej, renesansowej attyki. Przykościelny mur zdobią kopie patronów kościoła dłuta Tomasza Huttera: młodego św. Jana Ewangelisty oraz św. Jana Chrzciciela, przybranego w wielbłądzią skórę. Siedzący obok Baranek symbolizuje zapowiadane przez świętego nadejście Mesjasza.
Córka Zofii i Jana, po mężu księżna Anna Ostrogska, ufundowała w Jarosławiu drugi kościół jezuitów, tym razem zlokalizowany poza obrębem miejskich murów. Ale to już zupełnie inna historia…