JANISŁAWICE Kościół parafialny p.w. św. Małgorzaty

Wieś Janisławice, dawniej leżąca w województwie rawskim, w ostatnich kilkudziesięciu latach parokrotnie „zmieniała” województwa, by ostatecznie znaleźć się w województwie łódzkim[1]. Ponad sto lat temu Słownik Geograficzny informował: „Janisławice, wieś, pow. Skierniewicki, gm. Głuchów, parafia Janisławice. Jest tu kościół par. z XV w. erekcji niewiadomej, w 1856 odnowiony (Liber Beneficiorum Łaskiego). W 1827 było 32 domy mieszkalne i 207 mieszkańców. Parafia Janisławice dekanatu skierniewickiego ma 1190 dusz”. Sprostowania wymaga wiek kościoła – rzeczywiście istniał tu już kościół parafialny pod koniec XV stulecia, ale był to obiekt wcześniejszy, zastąpiony na początku wieku XVI przez obecną świątynię.
Dokładnej daty budowy nie udało się ustalić – w osiemnastowiecznych dokumentach z wizytacji zapisano, że kościół wzniósł proboszcz, Maciej z Wolbromia, a konsekracja odbyła się w roku 1521. W dziewiętnastowiecznych aktach parafialnych pisze: „Roku 1500 z drzewa wybudowany…”: autorzy Katalogu Zabytków skłaniają się też ku tej dacie, w fundatorze widzą arcybiskupa Andrzeja Różę Boryszewskiego. Wygląda na to, że janisławicki kościół jest najstarszym istniejącym drewnianym kościołem na Mazowszu, a z całą pewnością jest w tej kategorii obiektem najpiękniejszym.
Pierwotnie składał się z korpusu nawowego (niemal kwadratowego, 10 na 11 metrów) i trójbocznie zamkniętego prezbiterium. Być może była przy nim drewniana zakrystia, ale obecna, murowana, dobudowana została dopiero w wieku XVII lub XVIII. W roku 1827 dobudowano południową kruchtę, zaś w roku 1856, dzięki energii i staraniom proboszcza, Błażeja Mirowskiego, dokonano gruntownego remontu kościoła, wymieniając: przyciesie, podłogi, sufity, gontowego pokrycia, szalunków a także słupów międzynawowych i słupów wspierających chór muzyczny. Remonty powtórzone zostały w latach: 1914 (dostawiono wówczas obszerną kruchtę zachodnią) i po 1945.
Kościół zaliczany jest do grupy kościołów mazowieckich, których cechę charakterystyczną stanowi jednokalenicowy dach środkowej części nawy i prezbiterium (podobnie jak w Małopolsce) oraz występowanie wąskich naw bocznych, znacznie niższych niż środkowa, nakrytych odrębnymi pulpitowy-mi daszkami, umieszczonymi na tyle niżej od okapu (tym razem już nie tak jak w kościołach małopolskich), że daje to sposobność wprowadzenia nad nimi okien, doświetlających główną nawę.
Kościół ma konstrukcję zrębową, w prezbiterium wzmocnioną lisicami. Zakrystia murowana jest z cegły i kamienia, zaś dwudziestowieczna kruchta zachodnia ma konstrukcję słupowo-ramową. Dach, stromy i pobity gontem, ma więźbę storczykową. Mocno wysunięty okap wspiera się na zaczepach, podobnych do małopolskich. Nad dachem góruje sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę – arkadowa, nakryta kopulastym, blaszanym hełmem. Ściany kościoła, w tym trójkątny szczyt, szalowane są deskami, przybijanymi pionowo. Na szczególną uwagę zasługuje wyjątkowo piękny portal w południo-wej ścianie, swą urodą przypominający trochę portale w kościołach tak zwanej grupy wieluńskiej.
W północno-wschodniej części przykościelnego cmentarza stoi drewniana dzwonnica. Ma ona konstrukcję słupowo-ramową. Jest dość wąska, jej plan jest prostokątny, a w środkowej części z  dłuższych ścian wysunięte są belki usztywnione mieczami – po dwie z każdej strony – zwiększające stabilność.

[1] Krzysztof Seliga: W tekście o kościele w Janisławicach jest błąd. Janisławice należą do województwa łódzkiego, nie mazowieckiego.

Roman Mirowski: Oczywiście ma Pan rację, dokonamy stosownej poprawki. Błąd chyba wynika z klasyfikacji kościoła, który zaliczany jest do tzw typu „mazowieckiego”. Znane są cztery takie „przypadki”: nieistniejące kośioły w Białyninie i Długiej Kościelnej oraz zachowane: w Bukównie (woj. mazowieckie) oraz w Janisławicach (obecnie łódzkie).