HEBDÓW Klasztor

Małopolska wieś Hebdów leży nad Wisłą, , przy trakcie z Krakowa do Sandomierza, granicząc bezpośrednio z Nowym Brzeskiem. Z racji tego sąsiedztwa w średniowieczu hebdowski klasztor nazywano brzeskim. Ksiądz Wiśniewski w swym „opisaniu” dekanatu miechowskiego informuje: „Założenie klasztoru norbertanów w Hebdowie odnosi się do czasów Bolesława Kędzierzawego. Za pozwoleniem tego monarchy niejacy Strzeżysław i Wrocisław wystawili ów klasztor i wyposażyli go we wsie i folwarki”. Dalej ksiądz Jan pisze, że zakonników sprowadzono z czeskiej Pragi, a biskup krakowski, Iwo Odrowąż, nadał klasztorowi w roku 1223  osadę Nowe Brzesko.
Pierwsza wzmianka w dokumentach dotycząca klasztoru pochodzi z roku 1276 – jest to przywilej, potwierdzony w następnym stuleciu (1331) przez Władysława Łokietka. Nie ma pewności, czy aby klasztor nie stał pierwotnie w Nowym Brzesku, a do Hebdowa przeniesiony został po lokacji miasta, czyli po roku 1279. Jednak bardziej prawdopodobna wydaje się wersja, że klasztor nie przemieścił się (dowodem mogą być zawarte w jego murach romańskie relikty), za to zmianie uległy nazwy miejscowości – o co było nie trudno, zważywszy, że od Hebdowa do Brzeska jest tylko dwa kilometry.
Datę fundacji klasztoru przyjmuje się na rok 1149. Powstał on jako filia praskiego klasztoru „na Strahovie”, a pierwszym opatem był Niemiec, Wosolanus. W pierwszych latach w klasztorze prócz norbertanów przebywały też norbertanki; potem przeniosły się one do klasztoru na krakowskim Zwierzyńcu. Z papieskiej bulli z roku 1441 dowiadujemy się, że hebdowskim norbertanom podlegały klasztory w Busku, Imbramowicach, Krzyżanowicach, Nowym Sączu, Płocku, Witowie i Zwierzyńcu. Po rozbiorach Hebdów znalazł się na terenie Imperium Rosyjskiego; w roku 1819 na mocy dekretu cara Aleksandra I opactwo hebdowskie zostało skasowane. Poklasztorny kościół objęli księża diecezjalni. Z czasem rozebrano drewniany kościółek w Nowym Brzesku, przenosząc parafię do Hebdowa. W roku 1949 parafię przejęli pijarzy, a w roku 1955 uruchomili w klasztorze nowicjat.
Dzisiaj kościół i klasztor stoją kilkaset metrów od Wisły, która zmieniając koryto odsunęła się od opactwa. Gdy wznoszono klasztorne obiekty, sytuowano je bezpośrednio na wiślanej skarpie. W hebdowskim kościele wyróżnić można trzy elementy, wzniesione w różnych okresach. Najstarsze jest dwu-przęsłowe prezbiterium z XIII stulecia, wymurowane z cegły i nakryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Na jednej ze ścian prezbiterium odkryto nie-dawno ślady malowideł – jest ich aż sześć warstw. Brak pieniędzy sprawił, że malowidła pozostawiono bez badań; badania i wyeksponowanie polichromii odłożono na „lepsze czasy”. Od zachodu do prezbiterium przylega trzynawowy barokowy korpus, przebudowany w latach 1692-1727 ze starszego, wczesnogotyckiego. Ma on formę bazyliki, z nawą główną zasklepioną kolebką z lunetami i nawami bocznymi nakrytymi sklepieniami krzyżowymi. Mury prezbiterium nadbudowano wówczas do wysokości murów korpusu i całość na-kryto jednokalenicowym, dwuspadowym dachem. W tym samym czasie od wschodu do gotyckiego prezbiterium dobudowano nowe prezbiterium, kwadratowe w planie z trzema absydami: od wschodu wieloboczną i półkolistymi od południa i północy. Na prezbiterium wykonano kopułę opartą na żagielkach. Od zachodu do korpusu dostawione są dwie wieże. Kościół (od północy) i trzy klasztorne skrzydła otaczają kwadratowy wirydarz.