GDAŃSK OLIWA Katedra – organy oliwskie

Pierwszy opat oliwski nazywał się Dytard, a dwunastu mnichów tworzących wówczas tutejszy konwent z pewnością też nie było Polakami. Ale stopniowo do grona cystersów dołączać zaczęli zakonnicy z ziem polskich – a od wieku XVI właściwie można powiedzieć, że oliwski klasztor stał się klasztorem w pełni polskim. Król Zygmunt August, uzyskawszy prawo prezenty /czyli nominowania/ opatów, wyznaczał na tę godność przedstawicieli po-morskich rodów, realizujących na tych terenach – prócz misji religijnej – tak-że polską rację stanu. Wierność Koronie Polskiej okazywana przez klasztor spotykała się  często z zaciekłą wrogością ujawnianą przez Gdańsk. Bywało też, że wrogość gdańskiego patrycjatu owocowała aktami agresji miejskiego pospólstwa i pijanego żołdactwa, umiejętnie podsycanymi religijnym fanatyzmem. W roku 1577 klasztor był trzykrotnie napadany, plądrowany i podpalany – zginęło też kilku zakonników. Pierwsza pisana informacja o oliwskich organach związana jest właśnie z napadem na klasztor, podczas którego zostały one doszczętnie zniszczone, a fragmenty rozbitych piszczałek znaleźć można było nawet na odległych, gdańskich uliczkach.
Kres zamieszkom położył Stefan Batory, nakładając przy tym na miasto obowiązek materialnego zadośćuczynienia poniesionym przez klasztor krzywdom i stratom. Odszkodowanie w kwocie 20 tysięcy florenów /plus 4 tysiące dołożone ze szkatuły królewskiej/ posłużyły na odbudowę Oliwy – dzięki czemu w roku 1587 król-elekt, Zygmunt III Waza, mógł tutaj właśnie zaprzysiąc pacta conventa. Śladem królewskich dobroczyńców poszły też rody szlacheckie. Tysiąc florenów na budowę organów przeznaczył Mikołaj Kos, ożeniony z Justyną Konarską, siostrą oliwskiego opata. Organy te wykonał Krystyn Neumann w latach 1603-4. Po zdobyciu Oliwy przez Szwedów w roku 1626 organy wymagały trwającej dwa lata naprawy.
Najlepsze dla opactwa czasy to okres 1734 –72. Ufundowane przez Kosów organy dla stawianych w osiemnastym wieku wymagań – stały się przestarzałe. Za sprawą niemieckiego organmistrza, Godfrieda Silbermanna, ogromny postęp jaki w tej dziedzinie nastąpił, wymagał stosownych reakcji również w oliwskim opactwie. W roku 1758 zapadła decyzja o budowie nowych organów. Pracę tę powierzono Janowi Wulfowi pochodzącemu z pobliskiej Ornety. Wulf wysłany został na trzyletnie „stypendium” do Niemiec i Holandii, by poszerzyć swą wiedzę i doskonalić kunszt. Gdy wrócił, najpierw zbudował tak zwane „małe” organy, do budowy wykorzystując elementy ze starych organów ufundowanych przez Kosów. W roku 1763 Wulf wstąpił do zakonu cystersów przybierając imię brata Michała.
Wielkie organy budował brat, a od 1766 ojciec Michał, przy pomocy innych cysterskich braci, przez lat dwadzieścia pięć – od roku 1763 do 1788. Prospekt organowy, czyli snycerska oprawa organów, są dziełem braci Alanusa i Grossa. Wypełniający kulisowo zachodnie przęsło nawy prospekt skomponowany jest wokół owalnego okna. W jego skład wchodzi 25 figur muzykujących aniołów /poruszających rękami, w których trzymają instrumenty/, figury św. Cecylii i Dawida oraz wirujące słońce i gwiazdy.
W roku 1934 oliwskie organy zostały odnowione – z całym pietyzmem przywrócono im wówczas cechy nadane pierwotnie przez ojca Michała Wulfa. Remont kapitalny po II wojnie światowej przeprowadziła w roku 1955 krakowska firma Wacława Biernackiego.