GDAŃSK Kaplica Królewska

Kaplica królewska /kościół parafialny Św.Ducha/ powstała na terenie plebanii gdańskiego kościoła Mariackiego. Inicjatorami tej budowy byli król Jan III Sobieski oraz ówczesny prymas Polski Andrzej Olszowski. Ponieważ starania króla o przekazanie kościoła Mariackiego katolikom nie powiodło się, zdecydowano o budowie odrębnej świątyni.
Kaplicę zbudowano w latach 1678-81. Robotami kierował Barthel Ranisch a autorem projektu być może był Tylman z Gameren. Zachował się bo-wiem szkic Tylmana przedstawiający koncepcję rozwiązania kaplicy, wykazujący jednak znaczne rozbieżności w stosunku do zrealizowanego obiektu.Autorem mógł być także Andreas Schlűtter, który wykonywał rzeźbiarską dekorację fasady.
Kaplicę wybudowano jako fragment pierzei ulicznej. Dwie, jakby typowe, kamieniczki flankują dekoracyjną część środkową, przypominającą bardziej pałac, niż obiekt sakralny. Właściwa kaplica mieści się na piętrze, ponieważ na osi przyziemia budynku należało zapewnić przejazd na dziedziniec. Kopuła i dwie boczne kopułki-latarnie, wieńczące fasadę kaplicy, wy-raźnie naśladują ówczesną architekturę holenderską. Jednak zastosowany w fasadzie detal nawiązuje swą malowniczością także do form włoskich. Kartusz z królewskimi herbami, stanowiący główny akcent rzeźbiarski, upamiętnia  królewskiego fundatora  kaplicy.
W pierwotnej koncepcji ołtarz znajdować miał się na głównej osi założenia; ostatecznie wykonano go na poprzecznej osi. Przyniosło to w konsekwencji konieczność włączenia do wnętrza kaplicy także wnętrz kamieniczek, mocno naruszając w ten sposób symetrię kompozycji a także zgodność form wewnętrznych i zewnętrznych budowli. Ciekawostką wnętrza jest także wprowadzenie na podbębnowym gzymsie galeryjki dla kapeli, stanowiącej odniesienie do muzycznej symboliki kopuły.
Kaplica królewska  zniszczona została w 1945 roku. Część środkową odrestaurowano w latach 1946-48; boczne kamieniczki zrekonstruowano dopiero po roku 1970.