GDAŃSK Arsenał

Zygmunt Gloger w swojej „Encyklopedii Staropolskiej” pisze, że przed wiekiem XVIII zbrojowni w Polsce nie nazywano arsenałami tylko cekauzami, zaś słowo arsenał wywodzi się „...od wyrazu arabskiego darsana, znaczącego: warsztat okrętowy, dom fabryczny, majsternię…”. Pisze dalej również, że „...Władysław IV, troszcząc się wielce o obronność Rzeczypospolitej, wyjednał na sejmie w roku 1638 konstytucję, w której postanowiono: ‘aby cekauzy na miejscach sposobnych pobudowane były’ i przeznaczono na artylerję i cekauzy część kwarty podwojonej…”.
W Gdańsku, w stuleciach od XIV do XVI, rolę zbrojowni pełniły baszty i wieże bramne zawarte w ciągu miejskich murów. Postęp techniczny polegający na upowszechnieniu się broni palnej sprawił, że zaczęły być potrzebne specjalne pomieszczenia, nadające się do przechowywania dział, ręcznej broni palnej oraz prochu i amunicji. Pierwszą była zbrojownia nazywana Wielką, zbudowana w latach 1600 –1609 przy Targu Węglowym według projektu Flamanda, Antoniego van Oppberghena. Kilkadziesiąt lat później, w latach 1643 – 45 powstał drugi obiekt tego typu. Zlokalizowany w obrębie Starego Przedmieścia przy placu ćwiczeń wojskowych, noszącym obecnie nazwę Placu Wałowego.
Tę zbrojownią, aby odróżnić ją od dzieła van Opperghena nazwano Małą. Autorem i zarazem wykonawcą Małej Zbrojowni był gdańszczanin Jan Strakowski. Na dolnej kondygnacji znajdowały się obszerne pomieszczenia dla dział. Nakrywał je płaski strop wsparty na drewnianych słupach, a na poddaszu mieściły się magazyny pistoletów, muszkietów a także siodeł czy uprzęży. Aby załadunek i wyładunek mógł odbywać się szybko budowlę wyposażono w sześć bram a nad każdą z nich, aby nie było wątpliwości co do przeznaczenia budynku, umieszczono płaskorzeźby przedstawiające strzelające armaty. Transport broni na poddasze odbywał się przez okna umieszczone w szczytach wschodniej elewacji. Ozdobę tej elewacji stanowił kamienny, polichromowany kartusz z herbem Gdańska i datą zakończenia budowy _ „1645”. Armaty wtaczane były po rampie zaprojektowanej od strony zachodniej.
W wieku XIX przebudowano wnętrza zbrojowni. Zmianie uległo też jej otoczenie. Dawny Plac Broni zamieniony został na w pełni pokojowy miejski zieleniec. A wewnątrz arsenału nie przechowuje się już teraz żadnej broni.