DUSZNIKI Papiernia

Duszniki znane są przede wszystkim jako kurort i jako miejsce festiwali muzyki Fryderyka Chopina. Są jednak również bardzo starym, bo liczącym ponad czterysta lat ośrodkiem przemysłu papierniczego. Początki produkcji papieru na Dolnym Śląsku określane są na rok 1490 i dotyczą papierni wrocławskiej. W Dusznikach datuje się je na lata 1560 – 62 na co istnieje dowód w postaci dokumentu mówiącego o sprzedaży części papierni /Teil an der Papierműhle/ pochodzącemu z Saksonii Nikolausowi Kretschmerowi.
W pierwszych latach XVII stulecia pożar zniszczył papiernię. Obiekt odbudowano w roku 1605 z inicjatywy ówczesnego właściciela, Gregora Kretschmera, syna Nocolausa. Wytwarzany w Dusznikach papier uważany był za bardzo dobry, a szczególnie gatunek zwany „wiecznotrwałym”, dzięki posiadanej odporności na działanie szkodników. Najlepszym dowodem uznania za „rzetelną pracę rzemieślniczą” stało się w roku 1607 nadanie przez cesarza Rudolfa tytułów szlacheckich Gregorowi i Georgowi Kretschmerom.
Kretschmerowie władali papiernią do roku 1709, kiedy to nabył ją An-ton Heller. Hellerowie znacznie rozbudowali zakład, podobnie jak kolejni właściciele, rodzina Wiehrów, władający papiernią od roku 1822 do 1939. Ci ostatni przekształcili papiernię z manufaktury w zakład prawdziwie przemy-słowy. Od roku 1939 papiernia przeszła na własność państwa i zgodnie z życzeniem Karla Wiehra miała być przekształcona w muzeum. Stało się tak, ale dopiero w latach sześćdziesiątych, a dokładnie w dniu 26 lipca roku 1968.
Zespół papierni składa się z budynku głównego, pawilonu wejściowego powiązanego z ulicą przy pomocy mostu oraz z suszarni. Budynek główny ma dwie kondygnacje. Dolna, wykonana z kamienia, mieściła pomieszczenia produkcyjne. Kondygnacja górna, o drewnianej konstrukcji ryglowej wypełnionej cegłą, zawierała oprócz pomieszczeń produkcyjnych /tj. sortowni i magazynu papieru/ także mieszkania właściciela i zatrudnionych tu papierników. Na poddaszu znajdowały się trzy kondygnacje suszarni, nakryte gontowym dachem z trzema rzędami otworów, zapewniających intensywne przewietrzanie. Na najniższym poziomie poddasza mieściły się także tak zwane „pokoje letnie” właściciela. O zamożności dusznickich papierników i o ich smaku artystycznym świadczyć mogą odkryte tam podczas prac konserwatorskich fragmenty polichromii /część z nich pochodzi z początków XVII stu-lecia/, odrestaurowane potem w latach 1985 – 87.
Wejście główne do papierni umieszczone jest na wysokości pierwszego piętra po środku północnej elewacji budynku. Dostęp do niego od ulicy prowadzi poprzez mostek oraz ośmioboczny w planie i nakryty gontową kopułą pawilon wejściowy. Do budynku głównego przylega suszarnia o drewnianej konstrukcji, istniejąca już na pewno w początkach XVIII wieku, o czym wiadomo dzięki zachowanej litografii z roku 1737 przedstawiającej Duszniki „z lotu ptaka” /Reinerz aus der Vogelschau/.