DĘBNO PODHALAŃSKIE Kościół św. Michała Archanioła

Wieś Dębno licząca około 800 mieszkańców leży nad Dunajcem, w kotlinie Orawsko-Nowotarskiej, kilkanaście kilometrów na wschód od Nowego Targu. Do roku 1254 Dębno należało do cysterskiego klasztoru w Szczyrzycu, później stanowiło własność rycerską. Pierwsza wzmianka o tutejszym kościele pochodzi z roku 1335 – zawarta jest w przywileju lokacyjnym – ale uważa się, ze istniał on już dużo wcześniej. Legenda mówiąca, że świątynię wybudowali podhalańscy zbójnicy, nie ma niestety najmniejszych szans na naukowe po-twierdzenie. Pierwszym proboszczem był w Dębnie kanonik Paweł z Libichowej, na parafię wprowadzony z polecenia papieża Bonifacego IX. Parafia utraciła samodzielność w roku 1480, kiedy uzależniono ją od szczyrzyckich cystersów. Dziś dębnieńska parafia należy do dekanatu nidzickiego.
Obecny drewniany, gotycki kościół jest drugim z kolei obiektem wybudowanym w Dębnie. Według badań naukowych, potwierdzonych także ekspertyzą dendrologiczną, w 2. połowie XV stulecia zbudowano korpus kościoła, wieżę dodając około roku 1601. W wieku XVII powstały też otaczające kościół soboty i dostawiona od południa kruchta.
Cały kościół /jedyny wyjątek stanowią fundamenty z łamanego kamienia/ wykonany jest z drewna iglastego: modrzewiowego i jodłowego. Ściany z bierwion, lekko nachylone ku środkowi, mają konstrukcję zrębową. Od strony zewnętrznej, powyżej sobót /sobotami nazywamy otaczające kościół niskie, drewniane podcienia/ pobite są gontem – podobnie jak dachy, hełm i pochyłe ściany wieży. Wieża ma samoistną konstrukcję słupowo-ramową, usztywnioną tak zwanymi krzyżami św. Andrzeja. Górna część wieży, czyli izbica, oszalowana jest deskami, zakończonymi u dołu ozdobną „koronką”.
Kościół stoi w środku wsi, nad potokiem. Otoczony jest owalnym w planie ogrodzeniem, wykonanym z dyli drewnianych układanych „na zrąb” i wiązanych „na obłap”. Ogrodzenie nakryte jest gontowym, dwuspadowym daszkiem. Skierowane na wschód prezbiterium kościoła jest prostokątne, choć o proporcjach niewiele odbiegających od kwadratu: ma wymiary zewnętrzne 5,9 na 5 25 metra. Podobny stosunek boków ma nawa /8,65 na 7,35 m/ i wieża /4,4 na 5,0 metra/. W przyziemiu wieży znajduje się główna, zachodnia kruchta. Od północy do prezbiterium przylega zakrystia.
Wnętrza kościoła nakryte są płaskimi stropami. Deski „zaskrzynień” stropu, belki tęczowej oraz parapetu chóru muzycznego, podobnie jak zewnętrzne elementy kościoła, dekorowane są „koronkowo”. Strop oraz ściany pokrywają malowidła wykonane na przełomie XV i XVI stulecia. Znawcy dawnych polichromii wyróżniają tu 77 motywów występujących w 12 układach i 31 wariantach kolorystycznych. Wśród wątków heraldycznych wymienić należy Jagiellońskiego Orła, umieszczonego nad krucyfiksem w tęczy. Najstarszym elementem wyposażenie jest krucyfiks z 4. ćwierci XIV stulecia, przeniesiony tu prawdopodobnie z pierwotnego, nie istniejącego kościoła. W głównym ołtarzu umieszczony jest tryptyk z początków wieku XVI ze sceną Sacra Conversazione: w środku Matka Boska z Dzieciątkiem, a po bokach: patron kościoła św. Michał Archanioł i św. Katarzyna.