CHEŁMNO Ratusz

Mimo iż Chełmno położone jest na północ od Torunia, chełmiński ratusz swą stylistyką nawiązuje do ratuszy Polski południowej i południowo – wschodniej. Traktowany jest niemal jako symbol miasta, które prawa miejskie posiada już 767 lat i którego statuty stały się wzorem dla całego szeregu innych miast Polski północnej lokowanych na „prawie chełmińskim”.
Podczas prowadzonych w 1960 roku prac badawczych odkryte zostały najstarsze, gotyckie elementy architektury obiektu. Okazało się, że pierwotny, XIII –wieczny ratusz był znacznie mniejszy od dzisiejszego budynku. Wzniesiony był z cegły a od strony południowej posiadał niewielką wieżyczkę. W wieku XIV ratusz gruntownie przebudowano i powiększono. Wieża znalazła się teraz w centralnej części obiektu. Została tez wyraźnie podwyższona.
W latach 1567 – 72 ratusz zwieńczono manierystyczną attyką, nadającą mu stylistykę silnie wiążąca go z podobnymi mu dziełami o italianizujących formach, które dość często występowały w Małopolsce. Nad gładkimi, nie rozczłonkowanymi elewacjami o oknach zamkniętych od góry przyczółkami trójkątnymi /lub wygiętymi w „ośli grzbiet”/, zastosowano rozdzielający po-ziomy pas rustyki a nad nim dwukondygnacyjną attykę. Poziom dolny attyki zdobią kolumienkami na tle nisz /okna wybito dopiero w latach 1884 – 7/, zaś jej poziom górny tworzy grzebień z wolutowych szczycików i sterczyn, na narożach zaakcentowany pseudowieżyczkami. Ratuszową wieżę przebudowano nieco później, w latach 1584 – 96, a wieńczący ją barokowy hełm wy-konano w roku 1721.
Kolejna istotna przebudowa miała miejsce w wieku XIX. Dzięki wybiciu w attyce otworów okiennych stało się możliwe podwyższenie ratusza o jeszcze jedna kondygnację. Powiększyła się powierzchnia użytkowa obiektu – a wśród powstałych wówczas nowych sal wymienić należy Salę Mieszczańską o bardzo interesujących wnętrzach.
Pełniejszy program prac konserwatorski stał się możliwy po roku 1975 kiedy z ratusza wyprowadził się Urząd Miasta. Przystąpiono do wzmacniania konstrukcji mocno nadwątlonej przez długi okres użytkowania. Ściany których materiał jak się okazało był mocno niejednorodny /kamień, cegła, gruz, drewno/ spięto i powiązano żelbetowym szkieletem. Wykonane zostały nowe, ogniotrwałe stropy. Stare belki stropowe, po odpowiednich zabiegach konserwacyjnych, wróciły na swoje miejsce, choć już nie w charakterze kon-strukcji nośnej lecz jako dekoracyjny strop podwieszony. Wszystkie te prace dokonano bez uszczerbku dla zabytkowego wystroju malarskiego i rzeźbiarskiego ratuszowych sal, w tym najciekawszej z nich Sali Sądowej, ozdobionej malowidłami Jana Roszkowskiego z roku 1743 i kamienną rzeźbą przedstawiającą Caritas, wiązaną z warsztatem Wilhelma van den Blocke.
Powróciły też na ratuszową wieżę dwa bardzo ważne elementy: zegar i historyczny orzeł z koroną, zdjęty przez Niemców, odnaleziony i przechowywany przez kustosza miejscowego muzeum, pana Jerzego Kałdowskiego.