BRZEG Zamek /3/

Początek prac budowlanych przy przebudowie brzeskiego zamku na „Śląski Wawel” miał miejsce w latach trzydziestych szesnastego stulecia, jeszcze za rządów Fryderyka II. Jednak najważniejsze i najbardziej istotne prace wykonano w latach 1544-60. Wówczas powstało skrzydło północno-wschodnie z zachowanymi do dnia dzisiejszego amfiladą sklepionych sal na parterze oraz skrzydło południowo-wschodnie z bramą i dostawioną do niej w 1554 roku wieżą bramną. Trójskrzydłową  budowlę zamknięto od północnego zachodu murem kurtynowym zwieńczonym attyką. Dziedziniec obiegały arkadowe krużganki o formach i detalu wyraźnie wzorowanym na wawelskich, z klatkami schodowymi umieszczonymi w narożach.
Autorami prowadzonych na brzeskim zamku prac byli sprowadzeni z Włoch architekci z rodziny Parrów, a wśród nich najwybitniejszy, twórca wieży bramnej Francesco Pario. Oprócz architektów, wśród wykonawców było wielu innych Włochów. Ponieważ pochodzili oni głównie z północnej Lombardii, z nad jeziora Como, nazywano ich tu Komaskami. Ciekawostką jest, że Komaskowie zatrudnieni w księstwie byli tak liczni, że w 1585 Brzegu wydano drukiem gramatykę języka włoskiego.
Perłą zamku jest jego wieża bramna. Względy obronne nie miały tu większego znaczenia. Zadaniem bramy było ukazanie wszem i wobec wielkości księcia i rodu z którego się wywodził. I przyznać trzeba, że cel ten z pewnością został osiągnięty. Brama jest pomnikiem, jaki książę wystawił sam sobie. Strefa nad gzymsem parteru poświęcona jest księciu i jego żonie. Jerzy II ubrany jest w wykwintny dworski strój. Obok księcia widnieje herb jego księstwa, przy księżnej zaś herb marchii brandenburskiej , gdyż stamtąd księżna pochodziła. Na gzymsie nad I piętrem umieszczono popiersia Piastów: górą – panujących w Polsce, niżej – rządzących na Śląsku. Nad każdym popiersiem znajduje się napis objaśniający kogo rzeźba przedstawia. Całość budynku wieńczy gzyms i balustrada. Na środku balustrady na osi budowli umieszczono płytę z herbem Zygmunta Augusta. Nie Habsburgów, którzy byli zwierzchnikami Śląska i Jerzego II, lecz  polskiego króla. To wielce wymowny i istotny fakt świadczący o aprobacie polskiego modelu państwa, daleko bardziej nowoczesnego i w pewnym sensie demokratycznego niż cesarstwo Habsburgów.
Uważa się, że posągi Piastów wykuto wzorując się na drzeworytach „Kroniki Polskiej” Miechowity, wydanej w Krakowie w roku 1518. Proporcje budynku bramnego oparte są o zasadę „złotego podziału”. Rzeźbiarska dekoracja pilastrów bardzo przypomina detale Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu. Analogii i odwołań do Polski, polskiej architektury i sztuki, jest tu jak widać mnóstwo.
Gdy śląska linia Piastów wygasła – zamek pozostał opuszczony. Podczas zajmowania Śląska przez Prusaków, w roku 1741, król pruski Fryderyk II osobiście wydał rozkaz bombardowania zamku. Niepotrzebne mu były relikty świadczące o piastowskich czy jagiellońskich powiązaniach przeznaczonego do pełnej germanizacji Śląska. Zamek uległ wówczas znacznym zniszczeniom, powodującym w konsekwencji konieczność rozebrania krużganków. Te, które zdobią dzisiaj brzeski zamek są już tylko rekonstrukcją.
I na koniec, zupełnie na marginesie : czy nie nasuwa się tu analogia z burzeniem Warszawy i warszawskiego zamku przez hitlerowców. Teza, że historia nigdy się nie powtarza, nie wydaje się być zawsze i do końca trafna.