BROK Kościół parafialny

Fara pod wezwaniem św. Andrzeja w Broku zaliczana jest do tak zwanej grupy pułtuskiej kościołów gotycko – renesansowych, grupy którą otwiera kolegiata w Pułtusku i do której należą także obiekty w Brochowie, Głogowcu, Płocku /św. Bartłomieja i przekształcone później prezbiterium katedry, Warszawie /nie zachowany kościół św. Jerzego/, a związane są kościoły w Chruślinie i Cieksynie. Pułtuskie świątynie utrzymują gotycką jeszcze bryłę, wykonane są przy użyciu tradycyjnych technik i materiałów, ale prezentują już nowoczesne, w pełni renesansowe formy dekoracyjne. Wspólnymi cechami tej grupy są: konchowo sklepiona absyda o ostro zaznaczonych pionowych podziałach, ślepe arkady wsparte na przyściennych filarach, niszowy arkadowy fryz u wezgłowia sklepień, a przede wszystkim charakterystyczna dekoracja kolebkowego sklepienia nakrywającego nawę.
Kościół w mazowieckim Broku zbudowany został z fundacji płockich benedyktynów, bowiem Brok, pięknie położony nad Bugiem, od średniowiecza stanowił ich letnią rezydencję. Kościół fundowany w latach 1542 – 45 realizacji doczekał się dopiero po roku 1560. Jest dziełem płockiego muratora Jana Baptysty Wenecjanina. Składa się z trójprzęsłowej nawy i nieco od niej węższego, wydłużonego prezbiterium, zakończonego absydą. Dobudowana od zachodu kruchta i od północy kaplica, są neogotyckie – pochodzą z końca XIX stulecia. Ceglana bryła kościoła jest oszkarpowana, a jej dach ujęty jest z obu stron w otynkowane szczyty z dekoracjami pilastrowo – arkadowymi.
Wnętrze kościoła posiada wszystkie cechy właściwe grupie pułtuskiej. W kolebkowym sklepieniu /pozbawionym lunet/ pokrytym wykonaną z cegły siatką kolistych pseudokasetonów, odkryto w roku 1971 polichromię. Malowidła wykonane zostały w technice al fresco na pobiale, a potem jeszcze wykańczane al secco, czyli na sucho, z użyciem tempery. Malowidła sklepienne mają charakter ornamentalny. Są to stylizowane rozety o szaro – czarnym rysunku i płatkach lub kwiatach o bogatszej kolorystyce, malowanych z użyciem ugru, zieleni, kremu.
W niszach arkad fryzu prezbiterium znajdują się malowidła figuralne. Ich główny temat stanowią postaci biblijne. Postacią centralną jest Chrystus z napisem na banderoli „Salvator Mundi Salva”, a po jego bogach dwaj diakonowie: jeden z nich czytający ewangelię, drugi trzymający trybularz. Rozszyfrowanie wszystkich postaci nie jest możliwe, ale niektóre z nich są dość łatwo rozpoznawalne, a to dzięki atrybutom, w jakie wyposażył je wykonawca malowideł. Jest tu Mojżesz trzymający tablice z przykazaniami, jest król Dawid z harfą, są królowie z koronami na głowach a berłami i jabłkami w dłoniach.
Nazwiska autora /lub autorów/ tych malowideł raczej nie poznamy. Nie zachowały się na ten temat żadne dokumenty. Można jednak pokusić się o określenie daty powstania polichromii. Na podstawie oceny czynników technologicznych, a także analizy strojów i nakryć głowy poszczególnych postaci, uznano, że malowidła wykonane zostały w latach 60. XVI stulecia.