BRODNICA Baszta Mazurska

Miasto Brodnica, położone nad rzeką Drwęcą, administracyjnie należy do województwa kujawsko-pomorskiego. Liczy ono ponad 27 tysięcy mieszkań-ców i jest stolicą powiatu. Prawa miejskie Brodnica posiada już od przeszło siedmiuset lat – założono ją na prawie chełmińskim w roku 1298. Ponownej lokacji – tym razem na prawie niemieckim – dokonali Krzyżacy w roku 1353. W rękach krzyżackich pozostawała Brodnica do roku 1479. Od roku 1485 do 1772 /czyli do I rozbioru/ była siedzibą starostwa niegrodowego. W latach 1604 – 1665 władała Brodnicą królewna szwedzka, Anna, siostra Zygmunta III Wazy.
Najbardziej znaną budowlą Brodnicy jest krzyżacki zamek – siedziba komtura i konwentu. Początki jego budowy nie są dokładnie wyjaśnione. Kronika Szymona Grunaua informuje, że w roku 1285 rozpoczęta została budowa zamku i miasta. Inne źródła pisane zawierają wiadomość, że Brodnica istniała  jako zorganizowany „zespół grodowo-miejski” już przed rokiem 1262. W tym bowiem roku jej drewniano – ziemne fortyfikacje zniszczone zostały przez najazd Jaćwingów. Umocnienia zapewne rychło odbudowano – ale nie na długo. W 1298 roku zniszczyli je Litwini.
Zamek wznoszono na miejscu grodu – pierwszy etap budowy nastąpił najpewniej do roku 1317. Powstały wtedy mury obwodowe wraz z wieżą oraz częściowo obiekty zgrupowane wokół wewnętrznego dziedzińca. Zamek miał plan kwadratowy. Od zachodu jego mury oblewały wody Drwęcy, z pozostałych stron chroniła je fosa, zasilana wodą z ciągu jezior na terenach rozciągających się na północ od miasta i położonych od niego wyżej. Od wschodu i południa zamek osłonięty był przedzamczem, którego plan przypominał literę „L”. Przedzamcze, które pełniło funkcję gospodarczego zaplecza zamku, posiadało własne mury, a za nimi następną fosę. W jego linii murów znajdowały się dwie bramy – północna, wyprowadzająca ruch w kierunku Grudziądza i południowa, wiodąca do miasta Brodnicy.
Fortyfikacje miejskie – z wojskowego punktu widzenia – nie były sprzężone z zamkowymi. Jednak historia miasta i zamku „sprzężona” była zawsze. Wspólnie odpierano najazdy i oblężenia, a było ich bez liku, i to w bardzo różnych wykonaniach. Najpierw Jaćwingów i Litwinów, potem Polaków, póź-niej Szwedów i Francuzów, a w końcu Rosjan i Niemców. W lecie 1410 roku Brodnicę bronioną przez Wihelma von Rosenberga zajęły wojska polskie. Dowódcą polskiej załogi zamku Jagiełło mianował Mikołaja z Michałowa, sandomierskiego wojewodę. Pisze o tym w swej Kronice Jan Długosz, wymie-niając też listę cennych łupów pozyskanych podczas zdobywania zamku i miasta. Jeden ze zdobytych wówczas krucyfiksów przekazany został kościo-łowi /dzisiejszej katedrze/ w Sandomierzu. Choć w sandomierskim skarbcu katedralnym jest srebrny krzyż datowany na 1. połowę XV stulecia, to jednak nie ma pewności, czy jest to ten sam „Jagiełłowy” krucyfiks.
W panoramie Brodnicy z 1. połowy XVIII wieku /zwanej po niemiecku Strasburgiem/ wykonanej przez F. Steinera, dominantę stanowi zamek, a głównie jego wysoka na 54 metry wieża. Drugim akcentem jest gotycki kościół farny św. Katarzyny. Ciąg murów przerywają baszty, a wśród nich na tej rycinie niewidoczna, ale za to zachowana do dnia dzisiejszego – Baszta Mazurska.