INOWŁÓDZ Kościół św. Idziego

Według najnowszych analiz w dwunastowiecznej Polsce istniało już około 250 kościołów. Obliczenia wykazują także, że około 1000 parafii ma historię sięgającą XII stulecia. Dane te pozwalają sądzić, że tyle też budynków kościelnych mogło być wzniesionych przed rokiem 1200. Zdecydowana ich większość niestety nie zachowała się.  Znawcy tych czasów wymieniają ponad  pięćdziesiąt kościołów wybudowanych w latach 1039 – 1200. Wiele z tych obiektów zachowało się w stanie pozwalającym na określenie przynajmniej fragmentów pierwotnego układu przestrzennego, a kilkanaście przetrwało niemalże w całości. Wszystkie zbudowano z kamienia, a partie  licowe ścian wykonano z kamienia lub z ciosów.
Skala wielkości polskich kościołów z wieku XI i XII jest dość różnorodna. Powierzchnia naw wahała się od kilkunastu do nawet sześciuset metrów kwadratowych. Jednak zdecydowaną większość stanowią kościoły niewielkie, o powierzchni nawy zazwyczaj nie przekraczającej stu metrów kwadratowych. Do grupy tej należy także kościółek św. Idziego w Inowłodzu.
Usytuowany na wysokiej skarpie nad Pilicą swą lokalizacją prawdopodobnie sankcjonuje a w pewnej mierze być może „chrystianizuje” dawne miejsce pogańskiego kultu. W czasach króla Krzywoustego, kiedy to wedle najnowszych badań powstał kościółek w Inowłodzu – budynki kościelne przestawały już być symbolami nowego porządku czy symbolami władzy, a stawały się zwykłymi miejscami pracy duszpasterskiej, czasem też miejscami sądów czy rycerskich zjazdów.
Lokalna tradycja wiąże  fundację kościółka z osobą Władysława Hermana i z rokiem 1082. Jednak początki kultu św. Idziego datują się na rok 1086, kiedy do Francji udała się „delegacja” z prośbą o wstawiennictwo świętego i z wiązanym z nią, późniejszym  faktem narodzin Bolesława Krzywoustego. W źródłach pisanych kościół wymieniony został po raz pierwszy w 1145 roku.
Kościółek jest niewielki. Nawa ma około 10 metrów długości. Od wschodu zamknięto ją półkolistą absydą, od zachodu zaś cylindryczną wieżą – dzwonnicą. W zachodniej części nawy znajduje się empora wsparta na jednym słupie. Dojście na emporę prowadzi schodami umieszczonymi w wieży. Dekoracja kościółka jest bardzo skromna. Nawę i absydę zdobi arkadkowy fryz a wieżę doświetlają  /ale też i urozmaicają/ podwójne okna, tak zwane biforia.
W wieku XIX kościółek stał się niemal ruiną. Pełna odbudowa i rekonstrukcja miała miejsce w latach 1936 – 38. Rekonstrukcja dotyczyła górnych partii ścian wraz z dekoracyjnym fryzem, górnych fragmentów wieży wraz z biforiami oraz empory. Odbudowę oparto  na gruntownej analizie budowli i na badaniach zachowanych fragmentów i detali .