BĘDKÓW Kościół parafialny

Będków leży w województwie łódzkim, w powiecie brzezińskim. Od roku 1869 jest osadą, ale w wieku XV był miasteczkiem, złożonym przez Piotra i Mikołaja Wspinków, pieczętujących się herbem Prus III. Przywilej lokacyjny podpisał w roku 1452 król Kazimierz Jagiellończyk. Lokalizacja miasta wydawała się wówczas bardzo korzystna – na pograniczu ziem łęczyckiej i sieradzkiej, przy przeprawie przez rzeczkę Wolborkę szlaku węgierskiego i traktu z Piotrkowa do Brzezin. Niestety, okazało się potem, że Będków nie był w stanie sprostać konkurencji Piotrkowa, Brzezin czy Wolborza.
Najstarszym zabytkiem Będkowa jest grodzisko stożkowate z przełomu XII i XIV stulecia. Z czasów nieco późniejszych, a więc z dawnego miasteczka, zachował się rynek (choć dzisiaj już mało „czytelny”) oraz stojący w jego pobliżu parafialny kościół. Kościół po wybudowaniu stanowił filię parafii z pobliskiej Rosochy. Rolę świątyni parafialnej pełnić zaczął dopiero na początku następnego – XVI stulecia, dokładnie” w roku 1521. Fundatorami świątyni byli ci sami dwaj panowie, którzy założyli w Będkowie miasto – krakowski kanonik i prepozyt kapituły – Piotr Wspinek i jego brat Mikołaj. Informuje o tym wmurowana w ścianę kościoła tablica fundacyjna. Zawiera ona też datę: 1462 rok, odnoszącą się do konsekracji nowo wybudowanej świątyni. Celem fundacji była nie tylko chęć „wzbogacenia” powstającego miasteczka o obiekt sakralny, ale także stworzenie miejsca na „wieczny spoczynek” dla rodu fundatorów.
Kościół, który podczas konsekracji otrzymał wezwanie Narodzenia NMP, w pierwszym etapie składał się z nawy (niemal kwadratowej), wielobocznie zamkniętego, krótkiego prezbiterium i przybudowanej do niego od północy zakrystii. Do nawy od zachodu przylegała wieża z kruchtą w przyziemiu a od południa – druga kruchta. Nie ma pewności czy nawa miała sklepienia. Jeżeli sklepienia faktycznie istniały, być może uległy zniszczeniu w roku 1771, gdy zawaliła się wieża. Zniszczeniu uległa wtedy także krypta oraz loża umieszczona ponad zakrystią, z której kolatorowie kościoła, jak na prawdziwych dostojników przystało, słuchali mszy nie fraternizując się z wypełniają-cym kościół tłumem „poddanych”.
Do nawy, obok południowej kruchty, dobudowano prostokątną kaplicę św. Anny. Pierwotnie kaplica znajdowała się na piętrze kruchty. Być może nową kaplicę dobudowano dopiero w wieku XVII, po zawaleniu się kaplicy na piętrze – a może dostawiono ją na początku XVI stulecia. Do budowy użyto gotyckiej cegły, ale badacze będkowskiego kościoła nie są pewni, czy nie jest to materiał użyty powtórnie. Data powstania kaplicy św. Anny pozostaje tajemnicą, podobnie jak dostawionej od północy kaplicy Pana Jezusa. Pewne jest – dzięki zachowanym dokumentom – że obie istniały w roku 1798, zaś kaplica „na piętrze”, z cudownym obrazem Najświętszej Marii Panny, istniała jeszcze w roku 1759.
Szczególnym pięknym elementem będkowskiej świątyni są ceglane szczyty zamykające dachy nawy, prezbiterium i kaplic. Piotr Gryglewski pisze o nich: „Użyta cegła kształtka glazurowana, motyw skręconych kolumn, a przede wszystkim kolorowe, ceramiczne wypełnienie blend ponad kruchtą południową, każą przesunąć realizację tych detali na początek wieku XVI. Takie motywy wskazywać mogą na istotne wpływy architektury północnej, wraz z głównym, ówczesnym dla niej ośrodkiem w Gdańsku…”.