GDAŃSK OLIWA Katedra i klasztor

Według bardzo starej legendy, książę pomorski Subisław, zraniony pod-czas polowania, we śnie ujrzał anioła z gałązką oliwną i wersetem z Biblii: „jak oliwka w domu Pana”. Rannego księcia uratował pustelnik, a całe to wydarzenie sprawiło, iż książę nie tylko przyjął chrzest, ale ufundował też klasztor w miejscu, które dla upamiętnienia cudownego snu nazwano Oliwą.
Cysterski konwent przybył tu z zachodniopomorskiego Kołbacza w roku 1186. W pierwszym etapie – na początku lub w 1. ćwierci XIII stulecia – zbudowany został niewielki romański kościółek, którego relikty dostrzec można w dwóch zachodnich przęsłach obecnego prezbiterium. Potem wzniesiono północne ramie transeptu i dwuprzęsłowy korpus, który w 2. połowie XIII wieku powiększono o kolejne przęsło ku zachodowi, przedłużając też prezbiterium na wschód i dostawiając wokół niego obejście.
Obecny kształt przestrzenny kościół uzyskał podczas odbudowy po pożarze z roku 1350. Przedłużono ku zachodowi korpus /ale już bez południowej nawy/, wydłużono prezbiterium, zamykając je wielobocznie i otaczając ambitem. Wykonano zachodnią fasadę z flankującymi ją charakterystycznymi wąskimi, ośmiobocznymi wieżyczkami. W nawie północnej, w prezbiterium  i w obejściu wykonano sklepienia gwiaździste. Do południowej elewacji obejścia dobudowano niewielką, sześcioboczną w planie, kaplicę św. Krzyża, później nazywaną Opacką.
Klasztor powstawał równocześnie z kościołem. Najstarsze jest jego skrzydło wschodnie, którego zrąb jest trzynastowieczny. Pozostałe skrzydła powstały w 2. połowie XIV stulecia, tworząc /wraz z korpusem kościoła/ czworobok otaczający kwadratowy wirydarz. Nakryte sklepieniami krużganki otwarte są do wirydarza ostrołukowymi oknami. Z klasztornych pomieszczeń zdecydowanie wyróżniają się kapitularz i wielki refektarz. Kapitularz mieści się w skrzydle wschodnim. Jego mury są starsze, z wieku XIII, ale sklepienia krzyżowo żebrowe, wsparte na dwóch ośmiobocznych kamiennych filarach, powstały w 2. połowie wieku XIV.
Czteroprzęsłowy wielki refektarz zajmuje całą środkową część południowe-go skrzydła klasztoru – jego długość równa jest szerokości wirydarza. Szczególnie piękne jest tu późnogotyckie sklepienie sieciowe, wykonane w latach 1593–94 przez Bartłomieja Pipera, wsparte na trzech toskańskich kolumnach. Sklepienia głównej nawy kościoła powstały w tym samym czasie co sklepienia refektarza i są także dziełem mistrza Bartłomieja.
W wieku XVII przy zachodnich partiach korpusu dobudowano od północy i od południa kaplice /od południa wbudowaną w zachodnie skrzydło klasztoru kaplicę Mariacką/. Wtedy też powstała wieżyczka nad skrzyżowaniem naw. Pod koniec tego samego stulecia /rok 1688/ wykonano barokowy por-tal główny pomiędzy wieżyczkami fasady, którym dodano jeszcze strzelistości w roku 1771, wyposażając je w niezwykle smukłe hełmy o ostrosłupowym zwieńczeniu. Między wieżyczki „wciśnięto” barokowy szczyt ze stiukową dekoracją.
Po kasacie klasztoru w roku 1831 oliwski kościół, którego patronami są Trójca Św., Najświętsza Maria Panna i św. Bernard, stał się świątynią parafialną, a od roku 1925 – katedrą.