CZŁUCHÓW Zamek

Człuchów jest miastem powiatowym na Pomorzu Zachodnim – poprzednio w województwie koszalińskim, obecnie w pomorskim. Kiedyś stał w Człuchowie słowiański gród. Na przełomie XIII i XIV stulecia  Człuchowem władali dziedzice na Poniecu – komes Mikołaj, pochodzący z tego właśnie rodu, od-sprzedał swe prawa do Człuchowa i okolic Zakonowi Krzyżackiemu.
Krzyżacy rozpoczęli budowę zamku w roku 1325. Zlokalizowano go na wąskim przesmyku pomiędzy dwoma jeziorami, na wschód od miasta, zakładanego jednocześnie z budową zamku. Piwnice  i przyziemie wzniesiono z kamienia, resztę zamku wymurowano z cegły. Budowa trwała czterdzieści lat, do roku 1365, a powstały w jej efekcie obiekt uznawano potem za jedną z najpotężniejszych warowni Państwa Zakonnego.
Zamek od początku planowany był na siedzibę komtura, toteż jego układ przestrzenny był typowy dla dużych komturii wznoszonych w 1. połowie XIV wieku. Składał się on z zamku właściwego i trzech ufortyfikowanych i oddzielonych fosami przedzamczy. Przez przedzamcze zachodnie i środkowe wiodła droga do zamku właściwego – siedziby komtura i konwentu. Zamek główny miał plan kwadratu o boku mierzącym około 48 metrów. Cztery jednotraktowe skrzydła, szerokie na ok. 13 metrów i wyposażone w krużganki otaczały dziedziniec, na którego środku znajdowała się studnia. Na północno-wschodnim narożniku wymurowano potężną, wysoką na 45 metrów wieżę, o ośmiobocznym planie, nakrytą stromym, ostrosłupowym dachem. Brama wjazdowa sąsiadowała z wieżą – poprzedzała ją „szyja” prowadząca do zwodzonego mostu nad fosą.
Najważniejsze pomieszczenia zamku zlokalizowane były na piętrze: w północnym skrzydle kaplica, we wschodnim kapitularz i dormitorium, w zachodnim refektarz, zaś komnaty gościnne w południowym. Stąd też prowadziło przejście do gdaniska /czyli danskeru/ będącego zamkowa toaletą, wy-suniętego z lica zamkowych murów o 25 metrów w stronę jeziora. Pomieszczenia gospodarcze zamku umieszczono w przyziemiu. Mieściły się tu zamkowe kuchnie /od wschodu/, arsenał /od północy/, a od południa browar i „kotłownia” – pomieszczenie w którym znajdował się piec służący do ogrze-wania zamkowych komnat – ogrzewania zwanego „hypokaustycznym”, a polegającego na rozprowadzaniu rurami nagrzanego uprzednio powietrza..
Od roku 1454 człuchowski zamek przeszedł w polskie ręce i do roku 1772 urzędowali w nim starostowie. Po częściowych zniszczeniach, które powstały podczas wojen szwedzkich,  zamek sukcesywnie rozbierano, pozyskując w ten sposób cegłę. Szczególnemu nasileniu uległa rozbiórka po roku 1786 i 1792. Wówczas, z racji pożarów trawiących miasto, zapotrzebowanie na cegłę wyraźnie wzrosło. Rozbiórkę zatrzymano w latach 20. XIX stulecia, ale uratowało to jedynie wieżę i dolne partie przyziemia. W latach 1826-8 na miejscu północnego skrzydła zbudowano świątynie ewangelicką. W roku 1844 zamkową wieżę, dawny bergfried, obniżono o 6 metrów i zwieńczono neogotyckim j krenelażem. Mimo obniżenia wysokości wieża nadal stanowi dominantę miasta Człuchowa.