BOLKÓW Zamek /1/

Choć pierwsza wzmianka w dokumentach pochodzi z roku 1276, to jednak daty uzyskania przez Bolków praw miejskich należy doszukiwać się przynajmniej ćwierć wieku wcześniej. Zresztą i tak do roku 1312 miasto nazywało się Gaj, a dzisiejszą nazwę nadał mu książę Bernard, aby w ten sposób uczcić pamięć swego ojca Bolka I, księcia świdnicko – jaworskiego. Miasto rozłożyło się na stoku góry, na której stromym zboczu wznoszą się ruiny zamku, powstałego niemal jednocześnie z miastem. Mury otaczały miasto z trzech stron i łączyły się z zamkiem ryglującym z czwartej strony miejski system obronny. Powstały one jednak później niż zamek, bowiem nastąpiło to dopiero w czasach gdy Piastowie świdniccy zaczęli mieć trudności z utrzymaniem suwerenności swego księstwa przed zakusami Czechów, a więc na początku lub około połowy XIV stulecia.
Zamek zajmuje siodło wzgórza. Budowany był etapami, a jego najstarsza część znajduje się w środku założenia, którego łączna powierzchnia liczy aż 7600 m2. Pierwszy w tej okolicy gród warowny nie powstał w Bolkowie, tylko w odległych o dwa i pół kilometra Świnach, gdzie dziś także znajdują się ruiny zamku – później rezydencji rycerskiego rodu Świnków. Jednak wa-lory terenowe Bolkowa uznał książę za bardziej korzystne dla budowy twierdzy i tak w latach 1277 – 93 przeprowadzono pierwszy etap budowy. Polegał on na wzniesieniu na skalnej platformie stanowiącej szczyt wzgórza wielkiej wieży, murów obwodowych i budynku mieszkalnego. Układ murów dokładnie dopasowuje się do ukształtowania terenu. Najciekawszym a zarazem i najwcześniejszym elementem zamku jest jego wieża. Posiada ona plan koła z klinowym ostrzem skierowanym w stronę południowo-zachodnią. Jest to jedyny taki przykład w Polsce, a pierwowzorów  szukać należy we Francji i w Czechach. Dziś wieża posiada 225 metrów wysokości i cztery kondygnacje. Jej dzisiejsze zwieńczenie stanowi renesansowa attyka, ale pierwotnie posiadała najprawdopodobniej nad „ostrzem” nadwieszony ganek obronny, dodatkowo ułatwiający i wzmacniający obronę. Wejście do wieży znajdowało się 9 metrów nad poziomem dziedzińca, a jej dolną część stanowił „loch głodowy”, do którego wejście /sądząc z nazwy, używane raczej rzadko/ prowadziło z góry. Schody na wyższe niż parter kondygnacje prowadziło schodami umieszczonymi w grubości muru, dość znacznej, bo w przyziemiu dochodzącej do 4,5 metra. Współczesne wieży budynki mieszkalne zawierały w przyziemiu pomieszczenia gospodarcze a na wyższych kondygnacjach mieszkania oraz kaplicę, po której zachował się ślad w postaci trójlistnego gotyckiego okna. Pierwszy etap budowy zamku przypada na czasy panowania księcia Bolesława Łysego i jego syna Bolka I.