NOWY SĄCZ Baszta Kowalska

Nowy Sącz, miasto położone przy bardzo ważnym szlaku handlowym, pro-wadzącym z Krakowa na Węgry, lokowane było na prawie magdeburskim w widłach rzek Dunajca i Kamienicy mocą przywileju króla Wacława II, wydanego w roku 1292. Dla wybudowania miasta, król zabrał wieś Kamienicę od biskupa Muskaty, dając mu w zamian gród biecki. Wybrane miejsce, dzięki naturalnej obronności, znakomicie się na ten cel nadawało. „My, Wacław z Bożej łaski król czeski, książę krakowski i sandomierski, margrabia morawski. Obwieszczamy wszem wobec i na przyszłość, żeśmy wiernościom naszym Bertoldowi wójtowi i Arnoldowi z braćmi swymi, synami Tyrmana, tegoż wójtostwa spólnikom zezwolili na założenie miasta naszego Sącza w miejscu onym, gdzie obecnie leży wieś Kamienica; dołączając do tegoż miasta Sącza 72 łany, które odłączymy i zupełnie uwolnimy od każdego z ludzi...” – tak zaczyna się dokument lokacyjny, który dalej określa zarówno powinności podatkowe przyszłych sądeckich mieszczan jak i nadane im przywileje. Ewentualna konkurencja nie miała tu najmniejszych szans, bowiem: „dołączamy też, ustanawiając niniejszym, aby w oddaleniu mili od miasta tego w żaden sposób nikt nie śmiał karczemnie browarzyć, ani też w tej przestrzeni rzemiosła prowadzić…”.
Uzyskane przez Sącz prawa analogiczne były do krakowskich: „…Rzeczone miasto ma być założone na prawach powszechnych magdeburskich, jakie obecnie w mieście Krakowie obowiązują i dotąd obowiązywały, aby się w wątpliwościach do tego prawa odwoływano…Dla świadectwa tegoż kazaliśmy niniejsze pismo sporządzić i pieczęci naszej mocą utwierdzić…”. Wytyczony został rynek i wybiegające z niego ulice. Pojawiły się też wkrótce miejskie fortyfikacje, których fragment z czasem stanowić zaczął zamek, wzniesiony w północno – zachodniej części miasta, na miejscu dawnego kasztelańskiego grodu z okresu lokacji miasta /kasztelanię przeniesiono tutaj ze Starego Sącza/.
Murowany zamek miał przede wszystkim charakter mieszkalny, choć w je-go obrębie znajdowała się także wielka wieża, rozebrana dopiero w roku 1812. Piętrowy dom mieszkalny stał dokładnie w linii murów obronnych, a na południe od niego rozciągało się przedzamcze o funkcjach gospodarczych. Nie znany jest sposób oddzielenia zamku od miasta. Wiadomo za to, że w 2. połowie XV stulecia przebywali tu synowie królewscy, którym towarzyszyli ich nauczyciele i wychowawcy: Długosz i Kallimach.
W roku 1522 na zamku wybuchł pożar. Gruntowna odbudowa nastąpiła jednak dopiero po kolejnym pożarze z roku 1611. Wtedy to właśnie zamek otrzymał, nieco już stylowo spóźnione, renesansowe attyki. W roku 1768 znowu miał miejsce pożar, po którym zamek ponownie został odbudowany. Po rozbiorach austriackie władze wojskowe umieściły w nim swoje magazyny.
Mury miejskie Nowego Sącza, pochodzące z czasów Kazimierza Wielkiego, przetrwały do roku 1793. Pozostałości po nich rozebrano w roku 1804. Zamek wysadzony został w powietrze w roku 1945. Dziś o „dziełach obronnych” miasta świadectwo dać może tylko samotna baszta Kowalska i przylegające do niej niewielkie fragmenty murów.