KRAKÓW Kościół św. Krzyża

W wieku XIV-tym Kraków posiadał około dziesięciu tysięcy mieszkań-ców. Mimo tak niewielkiej liczby ludności w tym stuleciu wzniesiono w Krakowie ponad dwadzieścia kościołów, z których wiele nie zachowało się. W czasie, kiedy budowany był kościół św. Krzyża ten sam zespół muratorów pracował równocześnie nad kościołami: Mariackim, św. Katarzyny i Bożego Ciała na Kazimierzu.
Gotycki, ceglano-kamienny kościół św. Krzyża rozpoczęto około roku 1300, ale Jan Długosz cofa fundację kościoła pod tym wezwaniem do przełomu XII i XIII wieku, łącząc ją z biskupem Pełką. Pierwszy etap budowy gotyckiej świątyni stanowiło prostokątne kamienne prezbiterium. Kwadratowa ceglana nawa powstała później, jednak zakończono ją na pewno przed rokiem 1400. Sklepienie nawy opiera się na jednym kamiennym słupie, podtrzymującym wiązkę żeber. Pierwotne sklepienie runęło w roku 1528, ale odbudowano je szybko,  prawdopodobnie zachowując jego pierwotny kształt. Wnętrze posiada charakter hali, gdyż  pojedynczy słup dzieli je na dwie nawy o równej wysokości.
Bryła kościoła jest prosta i zwarta. Wyniosłe dachy poprzedzone są kwadratową dzwonnicą nakrytą stromym ostrosłupem.
W latach 1869-98 kościół został gruntownie odnowiony; niektóre elementy zrekonstruowano. Zdobiące wnętrza malowidła pochodzą z wieku XVI, projekt ich rekonstrukcji jest dziełem Stanisława Wyspiańskiego. Malowidła kruchty zaliczane są do najstarszych w Krakowie, a datuje się je na rok 1420. Wyposażenie wnętrza jest na ogół siedemnastowieczne a jego część pochodzi z roku 1700.  Wyróżniają się także wśród późnogotyckich rzeźb i obrazów – skrzydła tryptyku z XVI stulecia, być może dzieło mistrza Jerzego, przedstawiające między innymi Matkę Boska Bolesna i Chrystusa Boleściwego. Interesująca jest również brązowa chrzcielnica gotycka z roku 1423 zdobiona płaskorzeźbami przedstawiającymi Adama i Ewę a także postaci świętych i sceny Zwiastowania i Ukrzyżowania.
W nawie głównej wmurowano płytę pamiątkową najwybitniejszej polskiej aktorki, Heleny Modrzejewskiej, zmarłej w 1910 roku.