JEŻÓW Dwór /1/

W wieku XVI, a ściślej około połowy tego stulecia, zaczęły się w Polsce pojawiać murowane wieżowe „domy pańskie”. Genezą takich siedzib z całą pewnością była kontynuacja wznoszenia rycerskich wież mieszkalnych zamieszkiwanych przez bogatą szlachtę – rycerzy. Zwłaszcza że rycerski etos w wieku XVI wcale z mody nie wyszedł – rycerz nadal był najwyższym ideałem i wzorcem dla ówczesnej szlachty i to tym bardziej, im mniej dany ród mógł poszczycić się własną rycerską historią. Inną przyczyną nadawania takiego właśnie kształtu „domom pańskim” była także chęć naśladowania rezydencji króla Zygmunta I zbudowanej w Piotrkowie.
Moda na siedziby „wieżowe”, nazywane również „kamienicami”, panowała szczególnie wśród tych rodzin, których znaczenie wypływało nie tyle z majątku gromadzonego poprzez zwiększanie rentowności majątków rolnych, co raczej z „kolekcjonowania” co intratniejszych urzędów i stanowisk Czasem nawet budowa takiego obiektu miała pozorować wzrost dobrobytu swego właściciela a nawet poprzez poprawienie pozycji startu – wręcz prowokować rozwój jego kariery. Inwestorzy tych siedzib byli z reguły ludźmi wykształconymi, „bywałymi” w wielu krajach Europy, otwartymi na nowe prądy filozoficzne i religijne.
Jak powinien wyglądać dwór opisuje Gostomski w wydanych w 1588 „Notatkach gospodarskich”: „…by miał szlachcic…dom swój gotowy, rządnie rozmieszczony, a na moc zbudowany, a ochędożny, w zdrowym placu, na widoku, a kształtnie postawiony, w nim gmachy różnej miary, wedle stanu dostatnie sobie, żonie i dzieciom do wczasu sprawione, zimie ciche, lecz chłodne zawsze k’temu chędogie…”
Zarówno kształt jak i układ funkcjonalny wieżowych „domów pańskich” był dosyć typowy. Plan bywał zwykle prostokątem i na dolnych kondygnacjach zawierał dwie izby, a na najwyższej jedną. Na wszystkich kondygnacjach, wzdłuż krótszego boku prostokąta wydzielano sień. Schody znajdowały się zazwyczaj w sieni lub w specjalnej dobudówce. Kondygnacja najniższa miała charakter gospodarczo – składowy, a kondygnacje wyższe mieszkalny. Wyposażone w strzelnice poddasza pełniły funkcje obronne.
Czasem siedzibę wzbogacano dodatkowo przez dodanie narożnej baszty. Taka baszta spełniając oczywiście obronne funkcje, powiększała także program mieszkalny, ale co najważniejsze nadając  siedzibie kształt zameczku, dodawała jej dodatkowego splendoru. Tak właśnie było w przypadku dworu w Jeżowie, położonego nad rzeką Białą, w województwie nowosądeckim.