65. NA KRESACH – WILNO Kaplica św.Kazimierza

Autor: Roman Mirowski

Zamysł budowy kaplicy św.Kazimierza przy wileńskiej katedrze pochodził od króla Zygmunta III. Nie zdążył jednak tego zamiaru urzeczywistnić. Dopiero  jego syn, Władysław IV doprowadził do rozpoczęcia budowy. W latach 1636-1641 powstało dzieło uważane za najwybitniejszy przykład barokowej kaplicy kopułowej nie tylko na terenach I Rzeczypospolitej, ale także „na północ od Alp”.
Kaplica  miała być nie tylko miejscem przechowywania doczesnych szczątków św. Kazimierza Jagiellończyka, miała być też pomnikiem Jagiellonów i spokrewnionych z nimi /po kądzieli/ Wazów. Autorem projektu był architekt królewski Constante Tencalla przy współpracy /trudnej dziś do wyodrębnienia/ Giovanniego Trevano.
Zewnętrzna architektura kaplicy jest pełna majestatycznej prostoty. Oszczędny  i zarazem wytworny detal jest tu przykładem wczesnej fazy baroku. Nieco inaczej jest wewnątrz., gdzie zauważyć można szereg cech należących do innej formacji stylowej, do baroku  już w pełni rozwiniętego.

Wnętrze kaplicy wyłożone jest różnobarwnymi marmurami, z przewagą czerni dębnickiego marmuru, występującego częściej w charakterze tła, a  znakomicie podkreślającego bogactwo kolorystyczne pozostałych materiałów. Występujące na ścianach pogłębione arkady, wyraźnie poszerzone kosztem bocznych przęseł, stwarzają wrażenie wnętrza opartego na planie greckiego krzyża, a nie kwadratu, jak jest w istocie. Można się w tym rozwiązaniu doszukać analogii do kaplic rzymskiego kościoła s.Maria Maggiore Domenico Fontany i Flaminio Ponzio.
Nie wszystko,co zachowało się  we wnętrzu  kaplicy pochodzi z czasów Wazów. Późniejsze są freski Michelangelo Palloniego /1692/, zastępujące pierwotne freski Danckersa de Rij, zniszczone w 1655 roku. Także stiuki ołtarza i kopuły powstały później.
Umieszczone w srebrnej trumnie  /pochodzącej z 1704 roku/  relikwie św.Kazimierza powróciły do kaplicy dopiero w dniu 4 marca 1989 roku. Przez 37 lat spoczywały one w kościele św. św. Piotra i Pawła, bowiem katedra wileńska, na podstawie decyzji władz Socjalistycznej Radzieckiej Republiki Litewskiej pełniła funkcję muzealne.