68. NA KRESACH – LWÓW Kościół św. Andrzeja /bernardynów/

Autor: Roman Mirowski

Pierwszy lwowski kościół pod wezwaniem św. Andrzeja i klasztor bernardynów powstały około 1460 roku. Nie na długo jednak, zostały bowiem spalone przez Rusinów. W 1602 roku bernardyni uzyskali zgodę króla Zygmunta II na budowę nowego kościoła. Wśród fundatorów świątyni wymienić należy nazwiska tak znamienite jak : Zamoyskich, Sieniawskich, Żółkiewskich czy metropolity lwowskiego – arcybiskupa Jana Solikowskiego.
Autorem projektu był Paweł Domicini, zwany Rzymianinem, zmarły w 1618 roku mistrz murarsko – kamieniarski i architekt. Później dzieło Domiciniego kontynuowali: mistrz Ambroży Przychylny i wrocławianin Andreas Bemer. Prace prowadzono do roku 1630, kiedy to dokonano konsekracji ko-ścioła. Poszczególne etapy budowy oddawano etapami : w 1609 zamknięto absydą prezbiterium, w 1613 ukończono sklepienie nawy, w 1615 zbudowano kryptę.
Kościół posiada trzy nawy w układzie bazylikowym /nawa środkowa najwyższa/ i wydłużone prezbiterium zakończone absydą. Najciekawszym elementem kościoła jest jego zachodnia fasada. Manierystyczna, z wyraźnymi wpływami niderlandzkimi, podzielona gzymsami na trzy kondygnacje po-siada charakterystyczną „okuciową” dekorację. Jednak oprócz czysto dekoracyjnego charakteru, fasada ta /podobnie jak współczesna jej kaplica Boimów/ posiada także swój konkretny program ideowy, którego autorstwo przypisywane jest Andreasowi Bemerowi. W programie tym występują trzy wątki: uniwersalny /Chrystus ukazujący rany, Bóg Ojciec z gołębicą symbolizującą Ducha Świętego/, zakonny /postaci świętych zakonu/ i narodowy reprezentowany przez polskiego Orła i litewską Pogoń.
Dwuspadowy dach zdobi niewielka sygnaturka. Stojąca obok kościoła wieża, nakryta baniastym hełmem z latarnią, wybudowana została sto lat później niż kościół – w roku 1734. Pierwotny, manierystyczny ołtarz główny z 1619 roku, zastąpiono w latach przebudowy i „barokizacji”  kościoła /1738 – 40/ nowym ołtarzem, poświęconym św. Janowi z Dukli. Rzeźby z tego ołtarza jak i z innych, pochodzących z tego samego okresu, są dziełem wybitnych artystów : Tomasza Huettera i Konrada Kotschenreitera. Polichromie sklepienia a także kilka obrazów ołtarzowych namalował Benedykt Mazurkiewicz, malarz i jednocześnie brat zakonny.
Zespół zabudowań klasztornych, przylegający do kościoła, od średniowiecza stanowił element systemu lwowskich fortyfikacji. Przed kościołem, na placu, wzniesiono kamienny posąg błogosławionego Jana z Dukli. Wyrzeźbiono go z uniesionymi do góry, w modlitewnym geście, rękami, w takiej postaci w  jakiej miał się on ukazać Bohdanowi Zenobiemu Chmielnickiemu. Rzeźbę autorstwa Sebastiana Fesingera, ufundowaną przez Seweryna Michała Rzewuskiego, w okresie ateizacji „radzieccy towarzysze” zastąpili „świeckim elementem zdobniczym”.