66. NA KRESACH – LWÓW Cerkiew św.Jura

Autor: Roman Mirowski

Archikatedralna cerkiew obrządku ukraińsko-bizantyjskiego (aktualna nazwa unitów) pod wezwaniem św. Jura, w latach 1946-1990 była soborem prawosławnym. Powrót do swego pierwotnego obrządku zawdzięcza przemianom politycznym w tej części Europy, a także Janowi Pawłowi II, który w 1991 roku ustanowił lwowskim metropolitą kardynała M. Lubacziwskiego.
Cerkiew wznosi się w miejscu, gdzie kiedyś stała niewielka drewniana cerkiewka z końca XIII wieku, ufundowana przez kniazia Lwa Daniłowicza a później murowana cerkiew z lat 1363-1437. Zniszczoną i grożącą zawaleniem cerkiew rozebrano w 1744 roku, by zastąpić ją budowlą nową, odpowiednią dla rangi i zamożności miasta Lwowa i dla siedziby unickiego metropolity.
Autorem cerkwi,uważanej za jeden z najdoskonalszych przykładów architektury rokokowej na kresach Rzeczypospolitej ,a nawet i w Europie, jest Bernard Mereder. Pochodzący z Wiednia architekt zwany u nas z włoska Merettinim lub z polska Meretynem ma na swym koncie szereg innych znakomitych dzieł, ale lwowska cerkiew św. Jura należy z pewnością do najbardziej udanych. Plan świątyni jest połączeniem układu podłużnego z centralnym. Środek greckiego krzyża zaakcentowany jest monumentalną kopułą, którą otaczają cztery mniejsze kopuły nad kaplicami naw bocznych (jednak osłonięte od zewnątrz murami i prawie niewidoczne). Wydłużone na osi wschód-zachód ramiona krzyża od strony prezbiterium zamknięte są płasko. Od frontu fasada uformowana została z typowych dla rokoka płaszczyzn wklęsło-wypukłych, z charakterystycznie spiętrzonym zwieńczeniem. Na samej górze fasady umieszczono rzeźbę św. Jerzego walczącego ze smokiem, a monumentalny portal wejściowy flankują rzeźbione postaci papieży: św. Leona i św. Atanazego.
Budowę rozpoczęto w 1744 roku. Po śmierci Meredera, od 1759 do 1764 kontynuował ją Sebastian Fesinger. Prace ostatecznie zakończono w 1772 roku. Wnętrze świątyni jest przestronne i jasno oświetlone. Wystrój rzeźbiarski wnętrza jest dziełem Michała Filewicza i Łukasza Dolińskiego.
Cerkiew św. Jura stanowi część większego założenia składającego się jeszcze z pałacu metropolity (1772 rok – Sebastian Fesinger), dzwonnicy i budynków kapituły. Całość otacza mur zdobiony rzeźbami Michała Filewicza.