62. NA KRESACH – WILNO Ulica Zamkowa i kościół św.Jana

Autor: Roman Mirowski

Akademicki kościół św. Jana wchodzi w skład obszernego kompleksu zabudowań uniwersyteckich, ograniczonego ulicami Świętojańską, Zamkową, Skopówką i Uniwersytecką  /nazwy ulic według  nazewnictwa przedwojennego/.
Był to pierwszy w Wilnie kościół parafialny, ufundowany przez Władysława Jagiełłę w roku 1387. Późniejsze przebudowy sprawiły, że całkowicie zatarł się jego gotycki charakter. W roku 1571 Zygmunt August przekazał mocno podniszczoną budowlę jezuitom, a ci niezwłocznie przystąpili do remontu i przebudowy. Powstała wtedy wysoka i bogato zdobiona wolnostojąca dzwonnica, a do nawy dobudowano kaplice. Kościół św.Jana  stał się wówczas najważniejszą niemal świątynią Wilna. To tu odbywały się uroczyste msze na powitanie królów goszczących w mieście – Stefana Batorego, Zygmunta III, Władysława IV czy Jana Kazimierza.
Pożar, który w 1737 roku zniszczył dzielnicę uniwersytecką, nie oszczędził także kościoła. Odbudowano go w trzy lata później, z efektowną barokową fasadą, nowymi sklepieniami i nowym wystrojem wnętrza. Na szczególną uwagę zasługuje tu zespół ołtarzy, ufundowanych przez księcia Wojciecha Radziwiłła, a zaprojektowanych przez Krzysztofa Glaubitza. W 1768 dobudowano kaplicę Ogińskich, której okna  w sto lat później ozdobiono paryskimi witrażami.
W wieku XIX główne wejście do kościoła wzbogacono klasycystycznym portykiem zaprojektowanym przez Karola Podczaszyńskiego. Na przełomie XIX i XX wieku, we wnętrzu stworzono rodzaj panteonu narodowego – powstały tam nagrobki Adama Mickiewicza /1899 – arch.Tadeusz Stryjeński/, Władysława Syrokomli /1908 – arch. Pius Weloński/ oraz płyta pamiątkowa Tadeusza Kościuszki /1917 – arch. Antoni Wiwulski/.
W 1963 kościół zaadaptowano na Muzeum Nauki Uniwersytetu Wileńskiego.