61. NA KRESACH – WILNO Ostra Brama

Autor: Roman Mirowski

Kiedy w roku 1505 Aleksander Jagiellończyk rozpoczynał budowę wileńskich obwarowań, z pewnością nie przypuszczał, że przyczynia się do po-wstania miejsca  świętego dla wszystkich Polaków i Litwinów, do powstania Ostrej Bramy.
Początkowo nazywano ją Brama Miednicką, bowiem trakt który się przy niej zaczynał prowadził do Miednik i dalej, do Mińska. Dopiero później zaczęto nazywać ją ‘Ostrą Bramą’ od nazwy osiedla „Ostry Koniec„.
W wieku XVII nad bramą nadbudowano kaplicę, później zresztą wielokrotnie przebudowywaną. Od strony zewnętrznej Bramę wieńczy gzyms i at-tyka przyozdobiona manierystycznym ornamentem okuciowym, w który wkomponowano Pogoń, herb Litwy. Obecny, klasycystyczny kształt Bramy od strony Starówki pochodzi z roku 1829. Ponad łukowym otworem bramnym trzy okna, przedzielone pilastrami. Okno środkowe, znacznie większe od okien bocznych, otwiera widok na ołtarz. Górą elewację zamyka trójkątny tympanon, na którym umieszczono „Oko Opatrzności” i napis: Mater Misericordiae. Nad oknami napis ten uzupełniono tekstem:”Sub Tuum Praesidium Confugimus” /Pod Twoją obronę uciekamy się /.
Do Kaplicy, której wnętrze rewaloryzowano w latach 1927-32 pod kierunkiem profesora Ferdynanda Ruszczyca, wchodzi  się schodami przez  kruchtę kościoła  św.Teresy, przylegającego do Bramy. Centralne miejsce Kaplicy zajmuje cudowny obraz Matki Boskiej Ostrobramskiej, malowany temperą na drewnie, o wymiarach 200 na 163 centymetry. Dwie korony zdobiące Ma-donnę symbolizują Królową Niebios i Królową Polski.
Obraz zawieszono  z inicjatywy jezuitów, sprowadzonych do Wilna  w 1569 roku. Później opiekę na obrazem i kaplicą sprawowali /do roku 1844/ karmelici, do których należał pobliski kościół św. Teresy.
Historię obrazu możemy poznać z nieopublikowanej pracy doktorskiej Marii Kałamajskiej-Saeed. Według jej badań, malarz którego nazwiska nie dało się ustalić, wzorował się na rysunku Flamanda Martina de Vos /1532-1603/, artysty którego miedzioryty były wówczas w Europie bardzo popularne. Powstanie obrazu datowane jest na lata dwudzieste XVII stulecia.
Tuż przed wojną, kiedy Wilno było jeszcze w Polsce, Tadeusz  Łopalewski tak napisał: „… kult Matki Boskiej Ostrobramskiej, której wizerunki wiszą nie tylko w kościołach, ale i w cerkwiach tutejszych – do której wznoszą się  jednako z głębi serc idące modły katolików i prawosławnych – oto jest najistotniejsze znamię Wilna i Wileńszczyzny…„