11. WAWEL Katedra – Kaplica Mariacka

Nawy boczne i nawa okrężna katedry wawelskiej otoczone są wieńcem kaplic. Niewiele zachowało taką jednolitość stylową jak przylegająca do głównej fasady kaplica Świętokrzyska, wzniesiona w latach 1447-1492 jako mauzoleum Kazimierza Jagiellończyka i jego żony Elżbiety. Ściany i żebrowe sklepienia tej kaplicy pokryte są polichromią w stylu rusko-bizantyjskim, wykonaną w roku 1470. Obok w parterze romańskiej wieży Srebrnych Dzwonów znajduje się kaplica Szafrańców, przebudowana w stylu gotyckim w 1320 roku. Do bardziej interesujących kaplic nawy południowej należą: Kaplica Potockich, ufundowana w 1381 roku przez biskupa Zawiszę z Kurozwęk, słynna kaplica Zygmuntowska i podobna do niej zewnętrznie, lecz całkowicie odmienna barokowym wystrojem wnętrza kaplica Wazów.
Wzdłuż północnej nawy znajduje się między innymi: kaplica św. Katarzyny, przeznaczona na zakrystię, kaplica św. Małgorzaty, kaplica Czartoryskich stanowiąca obecnie wejście do podziemi i grobów królewskich i wreszcie przy wejściu głównym wybudowana w latach 1431-32 kaplica królowej Zofii, żony Władysława Jagiełły.
Chyba najciekawszą gotycką kaplicą jest położona na głównej osi kościoła, za prezbiterium, kaplica Mariacka, zwana też kaplicą Batorego: ma sklepienie trójdzielne, nazywane „piastowskim”. Takie sklepienie najprawdopodobniej po raz pierwszy zastosowano w prezbiterium katedry, a więc przed rokiem 1346, a następnie użyto go w kaplicy Mariackiej katedry we Wrocławiu w latach 1354-1361. Stamtąd motyw ten powrócił do Krakowa przy okazji wznoszenia kaplicy Mariackiej. Zwyczaj przykrywania kaplic pod wezwaniem Najświętszej Panny Marii sklepieniem trójdzielnym, dziewięciopolowym rozpowszechnił się później w Małopolsce, na Śląsku i Pomorzu, a nawet w Czechach.
W kaplicy tej królowa Anna Jagiellonka ufundowała nagrobek Stefa¬nowi Batoremu, a dzieło wykonał w roku 1595 florentyńczyk z pochodzenia, rzeźbiarz i architekt, Santi Gucci. Architektura pomnika oparta jest na schemacie łuku triumfalnego. Nagrobek składa się z wysokiego, dwupoziomowego cokołu, na którym opiera się środkowa arkada i dwie nisze z alegorycznymi figurami Roztropności i Męstwa. Zwieńczenie stanowi półkolisty łuk, w którym umieszczono kartusze herbowe. Punktem centralnym kompozycji jest brązowa płyta z płasko rzeźbioną postacią Króla Stefana. Stylizowany układ postaci daleki jest od klasycznej harmonii — widać w nim zwiastujące barok prądy manieryzmu.
Dzieło   to  zgodnie  zaliczane  jest  do   najwybitniejszych   osiągnięć Santi Gucci’ego.